अद्याय 39-50

Thirukkural in Konkani तिरुकुरल  -  कोंकणी भाषा

पुस्तक एक: धनापासून

अद्याय ३९ एक रायाली व्होडिविकायि
381	एक सैन्य, प्रजा, धन, मन्त्रियो, मित्र अनी दुर्ग ले, । कोण स्वकीय कर्ता ये स, राया भरसि सिंहा मण्कि विहार करचे असा ते ॥
382	निरभय, एक उदार चरति हाथ, विज्ञान अनी ना पुरो जावप्‌ असचे, । ये चारि असा गुण राजकियाचे ॥
383	जागरूकता, विद्या अनी धैर्य असा, । ते एक रायाले विशेषाधिकाराचे विभाग असा ॥
384	एक सद्‌गुणयुक्त राय, सर्वै दुर्गुण नियन्त्रणकर्ता, । अनी अभिमान, धैर्ययुक्त परिपालन कर्ता, ॥
385	राय, धन उत्पादन कर्ता पालन कर्ता, राखण कर्ता, । अनी ताजे प्रजेचे चांगपणा खतीरि विनियोग कर्ता ॥
386	ना दिकचाक कष्‍ट, नायि निष्‍टूर उलोव्च्यान्तु । ते वंकाणसितायि ताजे भूप्रदेशाक सर्वयि उलोव्च्यान्तो ॥
387	कोप दिता स्नेहकोर्नु अनी संरक्षणकर्ता शक्तिमत हथान, । भूमि असा ताजे आज्ञेचे अधीन ॥
388	कोण संरक्षणकर्ता न्यायान कोर्नु अनुग्रहित, । तो रायु, जनागेले देवा मण्कि असा स्थापित ॥
389	एक रायु कोण असुखा उत्तरं सहन करता, । ताजे सवळे खाल लोकु सुरक्षित रबता ॥
390	यी चारि, दान, दया, न्याय युक्त प्रभुत्व, जनांगेले संरक्षणान्तु । कोणाक असा, रायागेले तुलनकरचे उजवाडान्तु ॥

 

अद्याय ४० शिकवण्‌
391	शिकप, ते तुका जाव्यात निष्कलंक शिकवण लभ्य जव्चे, । अनी शिकून धेतिल्या नन्तर, सत्यान ताजेरि रबचे ॥
392	संख्या अनी अक्षर, यी दोन । सजीव जीवांक असा खरें दोळ्या समान ॥
393	मनुष्य शिकवण असिल्याक असा दोन दोळे, तसि संगिले असा; । दुर्बुद्धियांगेले मुखांक दोन व्रण बदलाक असा ॥
394	तू मेळता संतोष युक्त अनी अगाध दुःखान्तु भाग धेवचे; । तसले असतले ते विचार विध्वांसाक उत्पादन जब्चे ॥
395	कसिकी दरिद्रि धनिका मुकारि, मगूचे हथानि रबता, । अज्ञानि ते पंडिता मुकारि रबता ॥
396	खणचे अगाध रेवेंचि भूयिंतु उदाक प्रवाह जत्ता; । चडान चड तू शिकता, अगाध, विज्ञान वर्धन जत्ता ॥
397	एकेक भूमि अनी नगर, पंदितांक असा ताजे गर जाव्नु, । कित्याक तेन्ना उपरान्तेचे, शिकूनत्तिले भोव्ताति परिभ्रमित जाव्नु? ॥
398	एक जन्मान्तु, शिकवणेन कोर्नु लभ्यजले, । सात जन्मान्तु असा आनन्द मेळेले ॥
399	ते दिकताति तांगेले संतोषु असा संतोषु लोकान आदर करचे जाव्नु; । देखुन, पंडित करताति स्नेह तांगेले शिकव्णेक अधिक जाव्नु ॥
400	जायसिना कोणाकयि ना करुक पांडित्याचे धन; । सर्वै इतर धन असा संतोष हीन ॥

 

अद्याय ४१. अज्ञान
401	खेळचे चतुरंग फले नत्तिले, तुलन  करप, । अज्ञानिकाक कोण शिकिले उपदेशकाले भाग  धेवप ॥
402	अज्ञानीले आशा सिद्ध जत्तले उलोव्चाक । स्तन नत्तिल्या एक चेलिये मण्कि कोण प्रयत्‍नु कडता स्वल्प प्रणय करचाक ॥
403	अज्ञानिकयि विज्ञान आविर्भूत पुरो जव्चाक, । तरि ते रबता निशब्द खयि विज्ञान जत्ता अयकूक ॥
404	अज्ञानि जाव्यात विज्ञान उलोव्चाक, । जल्यारि ज्ञानवंत ना ताजे उपदेशकाले अन्वेषण करचाक ॥
405	अज्ञान्याले विज्ञान असा प्रदर्शित । तरि उलोव्चे जानवन्ताले मुकारि समर्पित ॥
406	अज्ञानि असाति, कसिकी एक मैदान । असा ते शून्य, अनी जायना उदपादन ॥
407	कोण अतिसूष्म विज्ञान प्रदर्शन करना असा, । ते एक अलंकार केलेले चिकला बव्ल्या मण्कि असा ॥
408	अज्ञानियाले भाग्य ते असा, । एक ज्ञानवन्त मनुष्याले आग्रहापसि निकृष्‍ट असा ॥
409	तरि जन्मलो ऊंछ, अज्ञान असा अल्पजाव्नु; । तरि जननान खाल, ते असा ऊंछ विज्ञानाचे तेजस्‌ जाव्नु ॥
410	अज्ञानि जानयुक्त मनुष्यालगी संचारकरता, । असा मृगामण्कि मनुष्यालगी केन्ना तू तुलन करता ॥

 

अद्याय ४२ . बुद्धवन्तागेले अयकप्‌
411	सर्वै धना दवोर्नु असिले धन असा धन कानावटेन लभ्यजलेले; । ते असा उत्तम धनादवोर्नु मेळेलेले ॥
412	केन्ना अयकूचे असा ना केलेले अन्नादान, । दी स्वल्प बदलाक पोटाक जाव्न ॥
413	कोण दिता आहार तांगेले कन्नाक विज्ञान युक्त दुर्लभ असचे, । देवा मेळनु कोण आस्वाद पव्ता हवन, असा तुलन करचे ॥
414	तरि शिकवण कायिना, तूवे असूका अतंयि अयकूचे, । एक दंडुबलहीन जाव्नु असिले वेळारि, दकेयता ते असचे ॥
415	हथान्तु असिल्या दंडा मण्कि देरलान्तु थरथरेचे, । उत्तरं न्यायपर जाव्नु असिल्याले असा दिकिलें असचे ॥
416	एक मनुष्यान अयकूचे असा अनी चांग विषय शिकूचे असा, । अनी तशि तो कर्ता, शिकूचे, व्‍होडपण हडता असा, ॥
417	कोण अयकता अनी असा तांगेले शिक्षण घटी धोर्नु रबचे, । चूकि असल्यारियि करचेना एक सोणु रबचे ॥
418	खयि शिकोव्चे करना एकेलाले कान तोपूचे, । तो अयकूचाक पुरो, जल्यारि जायना अयकूचे ॥
419	उच्छारण करचे विनीत उत्तरं कठिन असा । तांका कोणाक संस्कारवत शिकवण अयिकिले ना असा ॥
420	खयि तोण्डान घेव्यात रुचि, जल्यारि कन्ना रुचि निषेद केले, । जर ते जीवन्त रबो अथवा मोरो, असा पुण एक नका जलेले ॥

 

अद्याय ४३. विज्ञान
421	विज्ञान दूर उडकायता दुःखं, एक वलवत्‌ दुर्गाक, । ताजे मितेरची शक्ति लंगन कर्ता शत्रूले जनसंर्दाक ॥
422	विज्ञान, एक परिभ्रमित मनाक नियन्त्रन करता, । त्याग करचे दुष्‍टता, निर्दोषकांक शिक्षण दिता ॥
423	कसलेयि जावो अथवा कोणालेयि थकून असा अयिकिले जाव्न, । ते असा बुद्धिमत पळोव्चाक सत्य मगलान उत्राचे जाव्न ॥
424	विज्ञान, विशदजाव्नु उलोव्चे उपयोग दकेयता शक्यता, । अनी अति सूक्ष्म संवेदन दुसरालें उत्तरान्तु विवेचण करता ॥
425	विज्ञान कर्ता स्नेह लोकाक स्थिर जाव्न, । नयि ते फुलामण्कि ते फुलता अनी दंपता नित्यजाव्न ॥
426	लोकालगि मेळनु स्वरैक्यान, रबचाक जाव्न, । ते असा बुद्धिमत अनी शुभ जाव्न ॥
427	कोण मना करता कसले ते भावी हडचे विदग्ध असचे; । कोणाक करचाक जायन असा इतर जाव्न असचे ॥
428	अज्ञान मेळता भयभरलेले असुखाक निर्भय ह्रदय असचे; । भिवचाक खय कारण उरता असा भाग विज्ञानाचे ॥
429	विज्ञानि, ते कोण येवचे असुख मुकारसून असा दिकूचे, । भावि भयंकर भयावेशाथकून असा मोचित असूचे ॥
430	विज्ञानवन्त असा धनिक सर्वै अनुग्रहान कळेले जाव्न; । विढि ते असा दरिद्र; तरि असा जल्यारीयि ते सर्वै स्वकीयकेलेले जाव्न ॥

 

अद्याय ४४. चूकि समकरप्‌
431	कोण असा अभिमान अनी क्रोध अनी अधमता थकून विमोचित, । ते वर्दन करतायि तांगेले प्रताप उन्नत ॥
432	लोभु, स्वार्थ, असिले अहंभावाक अनी दुष्‍टमय उल्लासाक, । हडता दुष्कीर्ति मनुष्याक राजकीय जन्मुमेळेल्याक ॥
433	कोण भिता अपमानाक, चूकि तो भारी सान धान्या समान, । संमजप अस्तले ते एक लांब मडया समान ॥
434	दोष हीन असचे, धन संरक्षण करचे मण्कि, अनी जाणता असा । ते दोष असा जल्यारि तुगेले भारी व्होडले दुसमान असा ॥
435	कोण पराजयपव्ता संरक्षण्कोरूक वायट दिवसा प्रतिमुख जाव्नु, । बयकोला मण्कि एक उज्जामुकारि जत्तले बवचे जाव्नु ॥
436	दोष हीन असा ते रायु कोण ताजे स्वयं उपशमन कर्ता ॥ चूकी, अनी तेन्ना दुसरांक कळचे जाव्नु कर्ता ॥
437	पिशकि कोण ताजे कर्तव्य ना पालन करचे । ताजे धन निश्र्चित क्षीणित जत्तले अनी नाशु जव्चे ॥
438	अत्याग्रह ते असा लोभुम्हणचे, । केन्ना असा चूकि मेजिल्ले, असा ते अतीव दुराचाराचे ॥
439	स्वयं प्रशंसकरच्यान्तु, अभिलाष केन्नायि ना; । अनी प्रयोजन नत्तिले सादन, केन्नायि आग्रह पव्चे ना ॥
440	तरि कसले तू इच्छिता, तू रहस्य जाव्नु उपभोगपव्ता । तुजे शत्रूंक जव्चिना नाश करचाक शक्यता ॥

 

अद्याय ४५ अभ्यर्थन करप उपदेश श्रेष्‍ठ मनुष्यांगेले
441	बुद्धवन्त मनुष्य पक्वता अयिले अयिले पाण्डित्य असचे । एक रायान जाव्का ताजे सुह्रत बान्दवाक सोदून कडचे ॥
442	मोगुकारि संपन्न असिले मनुष्यांक मित्रा समान प्राविण्य कोणाले । परिवृज्य कर्ता अतंचि अनी राखण कर्ता पीडेथकून दिवसा भावीन्तुले ॥
443	व्होडल्यांक स्नेहकरचे अनी सर्वै तांका तुगेले स्वकीय करचे, । ते असा अतीव व्होडले राजकीय भण्हार कळचे ॥
444	जीवन कडचे मनुष्यालगी कोणाली शक्ति जता अत्याधिक तुजे अत्मीय जाव्नु । मित्रा मण्कि, असा अतीव व्होडले राजकीय शक्ति कलेले जाव्नु ॥
445	देखून उपदेशक असा रायाले दोळे जाव्न, । रायान जाव्का वेंचून कडचे उपदेशकांक असचे बुद्धवन्त जाव्न ॥
446	तरि एक रायाक असा मित्र योग्य असिले अनी सत्यान जाव्न, । ताजे शत्रूंक असा कायिना सोडेलेले करच्याक जाव्न ॥
447	तरि मन्त्रियो, ताजे चूकि दिताति दकोव्न, । ना शत्रू, ताजे पतन हडूक जाव्न ॥
448	असून कोणीय ना अपवाद ताजेरि हडचाक, एक रायाक । पडचे असा; जल्यारि ना कोणीय ताजे अतपतन हडचाक ॥
449	मूल धना अभावान, थयि लाभ मेळना; । सहकारिन नत्तिले, स्थिरता मेळचेना ॥
450	नष्‍ट जव्चे सहाय योग्य मनिष्यांगेले, । असा दा वण्टचानि निकृष्‍ट विद्वेषापसि अनेक शत्रूंले ॥

 

अद्याय ४६ परिवृज करप नीचांगेले संसर्ग
451	कुलीन ते भिताति नीचांगेले संगमाक; । नीच ते बंधुमण्कि, नीचागेरि पडता दिकूक ॥
452	उदकाचे गुण मत्तियेन कोर्नु कळता; । मनुष्याले विज्ञान तागेले मित्रान कोर्नु कळता ॥
453	मनुष्याले अनुभवज्ञान असा तागेले स्वकीय मनान कोर्नु; । जल्यारि तांगेले प्रकृति असा कळचे तांगेले जातीन कोर्नु ॥
454	मनुष्याले विज्ञान असा एक उत्पादन तांगेले मनाचे; । ते असा एक परिणाम तागेले मित्रांगेले, अमी दिकचे ॥
455	दोनीय मनाचे पवित्रता अनी स्वभाव सुद्धता, । निष्कलंक संसर्गा वटेन; निश्र्चित जता ॥
456	शुद्ध मनाचे मनुष्य एक धर्मिक वाट उत्पन्न कर्ता; । त्या वटेन निष्कलंक संसर्गान दुर्गुणाक क्षीणिय कर्ता ॥
457	व्होडले मनस्थिति असिले मनुष्य लाभ वर्धन करतले, । अनी चांग संसर्ग असिले मनुष्य प्रशंसा मेळेयतले ॥
458	बुद्धवन्ता वटेन, महामनस्कत कर्ता निश्र्चित, । जल्यारियि चांग संसर्ग कर्ता ते अधिक सुरक्षित ॥
459	व्होडले मनस्कता कर्ता भावीचे आनन्द निश्र्चित, । जल्यारि, चांग संसर्ग कर्ता ते अधिक सुरक्षित ॥
460	ना व्होडले सहाय चांग संसर्गापसि; । ना व्होडले दुःख एक वायट मित्रत्वापसि ॥

 

अद्याय ४७ प्रवर्तन  करचे दीर्ध दृष्‍टीन
461	मूल्य, आदय अनी अंतिम उत्पत्ति, । तुकूचे यें, अनी तेन्ना निर्वहण करि प्रवृत्ति ॥
462	प्रथम मित्रांलगि विचार करि, अनी तेन्ना, एकलोचि चिंतन करचे । अनी तेन्ना कोण प्रवर्तन कर्ता, कायी कठिन ना असा कळचे ॥
463	नष्‍ट जव्चे एक्लाले धन; आशकडचे अदिक लाभ मेळोव्चे, । ताजे अज्ञान इत्या थकून बुद्धवन्त असा निवृत्त जाव्न रबचे ॥
464	सर्वै ते कोण भिताति लोकाचे आदिक्षेपाक, । अशुद्ध प्रवृत्ति, ना ते लगी येवचाक ॥
465	वायट जाव्नु केलेले प्रयोग, उटकाराव्चाक विरुद्धजाव्न तुगेले शत्रूक, । ते असा जल्यारि करुक ताजे भाग्य वडूक ॥
466	करच्या थकून न्याय विरुद्ध प्रवृत्ति नाशा उद्वव करतले; । चांग विषय करनत्तिले सोडचे निश्र्चित नाशाकयि हडतले ॥
467	आध्य जाव्नु आलोचन करि; मागीरि आभिमुखकारि प्रव्रुत्ति; अनी नन्तर अभिमुखीजले । कोण संगता "अमीआलोचन करतलेचि" अपमानित जत्तले ॥
468	तसि असा जल्यारियि अनेक जन तांचे आधार दिव्चान्तु अद्यम कोर्यात । वायिट जाव्नु ग्रहण करचे प्रवृत्तीक अभिवृद्धि जाव्चिनात ॥
469	एक काम चांग केलेले जाव्यात न्याय विरुद्ध जाव्न, कारण । मना भावना विविध जनागेली, असा कारण ॥
470	करि चिंतन अनी करि प्रवृत्ति ते दुसरांक जाव्चेना तिरस्कार करचे; । अयोग्य प्रवृत्ति, लोकान आलोचन करचे ना, विज्ञान असचे ॥

 

अद्याय ४८ विज्ञान शक्ति
471	आवश्य असिली शक्ति, शक्ति तका असिली, अनी त्या शत्रूंगेले । अनी मित्र, ते ताणे कोरका निर्णय, तो युद्धाक वचे पयले ॥
472	कोणाक असा विज्ञान अनी कारण जता ग्रहण करचाक, । अनी एकाग्रजता, थयि कायिना तांका जाव्नत्तिले मेळचाक ॥
473	अज्ञानान तांगेले शक्तिचे, कोण वत्ता युद्धाक, । फुटले जत्ता तानी अतीव दूर वचे पूर्वेक ॥
474	कोण कलह कर्ता शेजारालगी अनी ना परिमित कळचे, । कोण वांकाणिसिता तकाचि, नाशाक शीग्र असा वरचे ॥
475	मोराली पखंयि, तरि राशि केल्यारि ऊंच्छजाव्न, । करतले भांजन वाहनाचे अक्षाग्र, सन्त सन्त जाव्न ॥
476	कोण चडता रूकाचे शिखराचेरि अनी अनिकयि प्रयत्‍न कडता वचाक जाव्न । पलतडि, तजे जीविताचे तो त्याग करता निश्र्चित जाव्न ॥
477	कोळनुगेव्नु ताजे धन, कोण प्रदान कर्ता दान, । संरक्षण करतले ताजे धन अनी जीवित कडतले अभिमानान ॥
478	तरि असा संपाद्य ऊणे, ना पीडा निश्र्चित येवचान्तु, । तरि तो जीवितकडता भितरि ताजे अल्प धनागमनान्तु ॥
479	कोण जीवन कडता ताजे शक्ति भायिर, संतोष जाव्न, । ताजे धन, तो येदे जाव्नु नाश हड्तलो निश्‍चित जाव्न ॥
480	दाण दिवप एक्लाले शक्ति भायर वचे । नाश हडतले निश्‍चित धनाक खंचानीयि ते अवलंबन जाव्न रबचे ॥

 

अद्याय ४९ योग्य वेळाचे विज्ञान
481	एक कयळ्यान मारयात एक घुगुमाक दिसा; झगडाक जाव्न । ताजे शत्रूंक, एक रायान जाव्का वेंचूक कडचे तागेले समयायुक्त जाव्न ॥
482	अनुगमन करचे असा ती धोरी कालाक, । खयि बन्दिता तुजे भाग्याक निर्भय जाव्न आशेचाक ॥
483	जाव्यात वे कसलेयि प्रवृत्ति कठिन असिले जावो सत्याक, । तरी तू वेंचून कडता योग्य जाव्नु उपाय अनी समय प्रवृत्ति करुक? ॥
484	तरि तू आशेता जिखूक लोकाक, तुका साध्य असा जाव्चे, । तरि उचित समय अनी प्रवर्तन करचे तुवे चिंतन करचे ॥
485	प्रकोप नत्तिले शान्त जाव्न, वाट पळोव्चे उचित समयाक । ते कोण आशेता लोकाक अधीन करचाक ॥
486	बलवन्त रक्षण कर्ता तागेली शक्ति आवरणा अधीन, । कण्डणा मण्कि वत्ता मगल्यान धाडाव्चाक व्हडले शक्तीन ॥
487	ज्ञानवन्त, कोपान असातरि जल्यारीयि दकैयनाति तांगेले कोपाक, । ते अवसर पोळोव्न असाति तांगेले समय गुप्‍तजाव्न असिले अग्नीक ॥
488	केन्ना शत्रूंक तू मेळता, भहुमानान नमन करता; । केन्ना उचित समय येता, तांगेले मस्ताक खाल जाव्नु रबता ॥
489	केन्ना एक अपूर्व अवसर असा तुका येवचे, । ते असा समय, अतीव कठिन काम करचे ॥
490	क्रौंचा मण्कि, तुगेले पकं व्यावृत करचे अनी वाट रबचे पळोव्न; । केन्ना समय जला पकव्तेचो, क्रौंच घातका समान ॥

 

अद्याय ५० विज्ञान उचित स्थलाचे
491	आरंभुचे ना युद्ध, तेवेयि ना अवज्ञा शत्रूचे, । स्यामरेन एक उशचस्थानाचे स्थल, तुकामेळचे ॥
492	जरी शौर्य अनी धैर्य असिले मनुष्यांक, । एक दुर्ग असा गुणकर एक अधिक ॥
493	क्षीणित जाव्न असिले तेवेयि शक्ति असिले मनुष्य जत्ताति । तरि एक उचित स्थला थकून, ते युद्ध करताति ॥
494	विजयाचे विचार व्यर्थ अस्तले निश्र्चित ते, । तरि शत्रु, तांगेले अग्रभूमि संरक्षण करता ते ॥
495	अगाध उदकान्तु, सिसरि प्रभल जाव्न उरता; । तरी ये ती सोडूनवता, खंचेयि जन्तुत्वा आड ती पराजित जता ॥
496	महत जाव्न असिले वाहन प्रभल युक्त चक्रं निश्र्चित ना समुद्रान्तु चलचि । समुद्रान्तु वचे तरुवं, भुमिरि निश्र्चित विफल जत्तलेचि ॥
497	निर्भय जाव्न रबचे, ना इतर सहाय तुका आवश्य जाव्न, । तरि तू जुज्जता समचि असिले जाग्यारि थकून निश्र्चित जाव्न ॥
498	तरि एक अल्प विस्त्रित भूमिन्तु, सैन्या प्रमुख व्होडले । कर्ता निर्णय प्रवृत्ति करुक, निश्र्चित दुःखाक हडतले ॥
499	तसि असा जल्यारियि दुर्ग, अथवा धना राशि तंका असा ना जाव्न, । वास स्थल, ते असा कठिन आक्रमण करूक जाव्न ॥
500	एक कोल्यान दिंमसि मार्यात एक भय नत्तिले हस्थिक, दिकिले । पाय खलटवचे भूमिन्तु चिकलान भरलेले ॥