अद्याय 11-20

Thirukkural in Konkani तिरुकुरल  -  कोंकणी भाषा

पुस्तक एक: धर्माचेरि

अद्याय ११. उपकारस्मरण
101	कोण केदनातरि गृहण केले ना अंगेले सहाय, जल्यारीयि सहाय असा, । तांगेले रीण उभय लोकान्तु दिलेना असा ॥
102	असा जल्यारि भारि अल्प, समयाचेरि सहाय असचे ते, । असा भारी व्होडलि भूमि भारी विस्तार असिल्यापसि ते ॥
103	विचार काणत्तिले लाभाचेरि, कोण सहाय दिल्या, । चांगपण असा भारी व्हडले समुद्रापसि, तरि असा तुकिल्या ॥
104	कोणाक ते कळता, तो सहाय, भारी सान एक घान्य तसि, । असा भारी व्होडलो एक तालपत्र रुकापसि ॥
105	थायि ना मानदंड अनुकंपित सहाय प्रदानकेलेले, । प्रतिगृहण केलेल्याले अर्हता थकून, ते अनुमान केले ॥
106	शुद्ध मनुष्याले सहाय, विसोरचिना केदनायि; । दु:खान्तु असिले निराश्रितांक, इश्ठगतकर्ता केदनायि ॥
107	तरि जल्या सात जन्म अनी लोक, बुदवन्त ते । स्मरण करताति कोण असा दोळे तांगेले पुसीले केल्या ते ॥
108	विसोरचे गुणवन्ताक असा चूकि; ते अवशिष्‍ठ, । विसोरचे थंगाचि जाव्नु असा ते श्रेष्‍ठ ॥
109	एक कठोर पीडा असा शीग्र उन्मूलन केल्या, । तरि असा पूर्वकाला उपकृतज्ञतेक अनुकंपित केल्या ॥
110	तका मेळयात रक्षा तरि तो हिंसा कर्ता निर्दोषकांक; । तका रक्षा मेळचे ना असा तरि तो हिंसा कर्ता उपकार स्मरणकांक ॥

अद्याय १२. न्यायता
111	असा नीति ती उभय चांगपणाक अनी सत्याक जाव्नु । तरि एकेक विभागाक मेळता ताजे उचित जाव्नु ॥
112	यथार्थ मनुष्याले भाग्य, व्यर्थ ना जाव्चे । ताजे अनंतरावकाशी सुखि जाव्नु, आस्वाद पव्चे ॥
113	परित्याग करि सर्वै धन संपादन केलेले वायट वटेन ते । तरि केवल चांग हडचाक, येता दिकचाक ते ॥
114	न्याय अनी अन्याय, दोनीय असा कळेले । एकेकलाले संतति, सत्या असा कळेले ॥
115	नष्‍ट अनी लाभ असा जाणजाव्नत्तिले । जल्यारि एक दृढ ह्रदय असा आभरण ऋषींगेले ॥
116	असा ते एक छित्र उपस्थित निराशाचे । केन्ना एकलाले मन निश्‍चल जत्ता समजाव्नु असचे ॥
117	ज्ञानवन्त मनुष्यांगेले दोळ्यान्तु, न्यायाख्तीरि अभिमुख करूक । दारिद्रय जयना अपमान जाव्चाक ॥
118	तुलायंत्रा मण्कि कडता विश्रम अनी न्याय वर्तिन जत्ता तें । पक्ष ते काडना असा ऋषींगेले धारण तें ॥
119	तरि मन पक्षपातित्वा थकून मुक्त असा, । तेन्ना, उच्चारण उत्तरं बांदिल्लो उरता असा ॥
120	रक्षण दिव्चान्तु दुसराले हित तरि ते प्रयत्‍नु करताति । तांगेले स्वकीय म्होणु, व्‍यापारि समृद्ध जत्ताति ॥

अद्याय १३. आत्म नियन्त्रण
121	कोण कर्ता नियन्त्रण अत्माक, देवामधे अनुग्रहीत असा; । तजे आवश्या खतीरि, बिळ्‌ बिळ्‌‌ कळकान्तु रात्रि दवरल्या असा ॥
122	भाग्या मण्कि, राख आत्मानियंत्रण तुगेले, । ना व्होडले जिखप जीवाक जीव असिले ॥
123	प्रज्ञावन्तागेले परिज्ञानान, तो कोण आत्मानियन्त्रण कर्ता जता, । ज्ञानवन्ता मधे, विशिष्‍टता लभ्य जता ॥
124	कोण आत्मानियन्त्रण कर्ता, केडेक सरनत्तिलें ताजे अवस्थेन्तु तसि । असा अधिक निक्षिप्‍त वोडले पर्वातापसि ॥
125	आत्मनियन्त्रण चांग असा सर्वांकयि; अनुग्रहीत मधें असिले । ते असा धन जाव्नु तांका कोणाक असा धनाधिष्‍ट असिले ॥
126	एकान्तु, कसवा मण्कि, पांच ते नियन्त्रित जत्ता । सात जन्मा थकून, परमान्दांन्तु तो सिद्ध जलोलो जत्त ॥
127	कसले तरि जल्यारियि रक्षण नित्तिली, तुजी जीब तुका जाव्यात । जिबेचे चुकी पसावत कष्‍ठ पडचे जाव्यात ॥
128	एक कठिन उत्रा वेटेन, एक वायतपणा दन्‍दजले । सर्वै चांगपाण हाडिले कयिनत्तिले जले ॥
129	व्रण उज्जाचे ज्वालेन जलेले धरारि सुकता; । माव ती जिबेलि उज्जा ज्वालेन जलेले, तू केन्नायि पोषण करता ॥
130	सद्‌गुण रकूम रबता सहाय करूक तका कोण ते । नियन्त्रण कर्ता ताजे आत्माक अनी अतीव जाव्नु कोपाक ते ॥

अद्याय १४. सत्‍स्वभाव
131	मेळता भहुमान केन्ना समाजान्तु असिले आचार असा पालन करचे; । देखून, अदिक मोल्लादिक असा एकलाले जीव संरक्षण करचे ॥
132	प्रज्ञावन्ताक मरेन, सहाय असा स्वभाव युक्त, । देखून पालन करि ते सर्वै तुजे शक्ति युक्त ॥
133	सत्‌ स्वभाव असा सत्य भूमिरि कुलीनाक; । आवश्य असूचे तजे असा सत्य अकुलीन जन्‍माक ॥
134	विस्मरण जत्तले ब्राह्मणाक जाव्यात अनिकयि ताजे कविता शिकचे, । जल्यारि वायिट स्वभावाचे हडता जन्मावकाश भंग जव्चे ।
135	असूयेचे जीवाक ना धन मेळचे, । अनी वायिट स्वभावाक ना महत्व लभ्य जव्चे ॥
136	मनाचे प्रबलता, स्वभावाचे संहिता अनुष्‍ठान कर्ता, । ते जाण ताजे भंजन केवल दुःख आचरण कर्ता ॥
137	सत्‌ स्वभाव असा उद्‌भवस्थान अनुकंपाचे; । ताजे भंजन वर्ता मुकारि एकलाक व्होडले अपमानाचे ॥
138	सत्‌ स्वभाव असा बी ते खरे सद्‌ गुणाचे, । शोक पव्चे, ताजे लंगन असा निश्‍चित नयन करचे ॥
139	ना वायिट उत्तरं मनुष्या थकून चांग स्वभावाचे, । येव्यात एक अवस्थेंतूयि विस्मरणेचे ॥
140	जीवन काडूक तालानुसार लोकालगी, कोण पराजित जत्ता, । तरि शिकिले, तांगेले शिकवणेक ना कायि प्रयोजन जत्ता ॥

 

अद्याय १५ दुसराले बयिलेक आशा कर्नत्तिले रबप्‌
141	कोण जाणयि धनाचे नियम अनी असिले सद्‌गुण सत्यान, । दुसराली बायिलेक मूढत्वान करनाका अनुगमन ॥
142	मूढान्तु कोण भाग घेता सद्‌गुणा अवस्थेथकून, । भारी व्होडले गूढस्थान ताजे समीपवासीले ध्वारा थकून ॥
143	सजीव असा जल्यारीयि, ते मेले असा कोण उद्धेश कर्ता असिले, । हरण करचे बायिलेक एक विश्वस्थ मित्राले ॥
144	असा महान जल्यारियि, कसले असा लाभ तका जीवितान्तुले, । तरि विचार नित्तिले कडचो, लोभु बायिलेक दुसराले ॥
145	कोण चिंतनकर्ता व्यभिचाराचेरि लघुजाव्नु, । केन्नाचिजाव्नु घेतले अपराध केलेले जाव्नु ॥
146	आक्षेप, विद्वेष, भय, अनी पाय ये चारि, । सोडूनत्तिले फाटिघेत्ता तका कोण आक्रमण करता दुसराले दर्वोटाचेरि ॥
147	कोण पळेयता दुसराले बयिलेक अशा नात्तिले, । करयात गृहय परमसुख अभिकांक्षा करतले ॥
148	सत्याचे पौरुषत्व ते ना पोळोव्चाक बयिलेक दुसराले, । असा सद्‌गुण अनी विनय मेळनु जीवितान्तु एकलाले ॥
149	समुद्र परिवेष्‍टित लोकान्तु तो करता संपादन, । कोण दुसराले बायिलेक करना आलिंगन ॥
150	सर्व सद्‌गुणाचे सीमा तो जाव्यात विजय; अनी तरी आस्तना, । ते चांग असा तरि शेजारि रबतल्याले बायिलेक तो लोभु करना ॥

अद्याय १६ सहिष्णुता
151	भूमि दकैता सहिष्णुता मनुष्यांचेरि कोण तिजे खनन कर्ता स्थन, । तिरस्कार करचे मनुष्यांक सहन करचे सद्‌गुणाचे उन्नमन ॥
152	ते असा केन्नायि चांग मापदिवचे दुष्‍टतेक, । विसोरचे ते असा अधिक चांग अनिक ॥
153	वयिटान्तु वायिट इच्छेचे एक वाडप नत्तिले अथिति असा, । सहन जव्चे मूढांक धैर्य उत्तम असा॥
154	कलेक नत्तिले बहुमान रक्षण करचे, । तुजे सहिष्‍णुता, तू आवश्य तशीचि रबोव्चे ॥
155	कोपिष्‍ट, ते कायि तांका अरहता मेळनाति, । कोण ते सहनकरताति, भंग्रामण्कि रक्षण करताति॥
156	मनाचि अवस्था नष्‍ट जव्चे असा आनंदमय एक दिवसाक ते, । सहिष्णुता दिता वंकाण्सप सर्व वटेन ते ॥
157	दुखित जा तांचेरि वायटपण ते तुका करचे, । जल्यारि परतून गेवचान्तु ना वायिट करचे ॥
158	अभिमाना वटेन, मनीष कोण पाप करीत असा । सहिष्णुता वटेन, तुका विजय मेळ्का असा ॥
159	कोण दुष्‍ट वचन क्षमायुक्त सहनकर्ता, । शुद्ध यतिवराक तुलन कर्ता ॥
160	महन्त मनुष्य कर्ता तपस आहार नत्तिले, । जल्यारि सहन करचे दुष्‍ट वचन असा अतिमात्र चांग असले ॥

अद्याय १७ शत्रूथकून मोचन
161	नियमसंहित स्वभावाचि असा त्या प्रकारि आचरण केलेलान, । करचे आदर ह्रदयाक अत्याग्रह संरक्षणा थकून ॥
162	कोणाचेरि असूया काडूकनत्तिले, तरि मनुष्याक जाव्यात शिकूचे, । ते असा अतीव व्होडले अनुग्रह तका संपादन जव्चे ॥
163	तो नयि अनुकंपा नयि धन आशेता । कोण दुसराले धनाचेरि आकांक्षिता ॥
164	असूयेक धोरनु, बुद्धवन्त करनाति वायट येवचि; । ते जाणयि तो अपमान अनुगमन जत्तोलोचि ॥
165	असूयेचे पुरो मुद्रितकरुक तांगेले दैवहित; । जरी शत्रूली हरवण, ते जता पर्याप्‍त ॥
166	कोण प्रतिकूल रबता धनाक दुसरांक दिव्चान्तु, । आहार नत्तिले अथवा वस्त्र, ताजे बन्दु धव्ताति नाश जाव्चान्तु ॥
167	बरे ऐश्वर्याचि देवी, असूयालुक सानिध्य दीनाति, । जल्यारि पीडित जलेले, तिजे भयणीक एक मित्राकजाव्नु पेटेयताति ॥
168	ऐश्वर्य, असूया, पाप, शमन करतले, । उडैतले जीवाक अग्नीन्तु नरकांतुले ॥
169	असूयकांगले धन, चिंत प्रकोप हडता, । अथवा नष्‍ठ सद्‌गुणवन्ताक कोण भंजन करता ॥
170	असूयक, कितलेव्होड असो अभिनंदन करनाति । असूय निमुक्त, केन्नायि पराजित जलेनाति ॥

अद्याय १८ लुब्धु जाव्नत्तिले रबप
171	तरि एकलो न्यायविरुधजाव्नु द्रव्याचेरि लोभु पव्ता, । ताजे कुडुंबाक नाश हडता॥
172	कोण लज्ज पव्ता अधर्मिक प्रवृतीन, । मेळना लाभु मेळचे अत्याग्रहाचे प्रवृती वटेन ॥
173	कोणाले जीव, आकांक्षित कर्ता परमानन्दा खतीरि । करूनका वायिट प्रवृत्ति निकृष्‍ठ इच्छे खतीरि ॥
174	मनुष्य कोण असा मुक्त इन्द्रियाथकून ?। लोभुनका असजल्यारियि आवश्या थकूना ॥
175	कसले ते प्रयोजन असा विशालज्ञान । तरि तू लोभि सर्व दिकारि थकून ? ॥
176	सद्‍गुणा वटेन, कोण अनुकंपा आकांक्षिता, । नाशु पव्तलो तरि तो कामाशक्तिक जाव्‍नु गूडालोचन करता ॥
177	नका अन्वेषन अत्याग्रहान, मेळचाक, ताजे धन; । परम आनंद तसले असचे फल जाव्चिना केन्नायि उत्पादन ॥
178	अभिमानावटेन मनुष्य कोण पाप अनुष्‍ठान करता । सहनशीलता वटेन तुवे मेळोव्का विजयता ॥
179	बरे भाग्योदय येता आवश्याचे समयाचेरि जाव्नु, । सद्‌ गुणवन्ताक कोण असा अत्याग्रहा थकून मुक्तजाव्नु ॥
180	निश्‍चिंत कामासक्ताक नाशाक उत्पत्र कर्ता; । कामासक्तनत्तिले जीवाक महाशक्ति, नयन कर्ता ॥

अद्याय १९ अपवादनत्तिले रबप्‌
181	तरि भाषण असा अशुद्ध अनी ताजे नीच प्रवृत्ति, । ते असा बरे तरि तो दुसराक निन्दा करनाति ॥
182	कोण अपवाद हडता मित्राक कपड मंदास्मितान, । कोण एकलालो तो वायट कर्तापासि, अधिक नीचत्वान ॥
183	मरण दित्तलेचि अधिक धन । अपवाद अनी असत्यापशि, एक जीवित समयभितेरि थकून ॥
184	उलोव्चे कोडु उत्तरं एकलाले सन्निधानान्तु । तुका जाब्यात; जल्यारि अपवाद नज अनुपस्थितीन्तु ॥
185	अपवादाचे ह्रदय ते असा केवल करीत धर्मप्रचरणान्तु, । धर्म असा केवल ताजे भाषणान्तु ॥
186	तरि दुसराले पापान्तु, असा तो संतोषवव्ता वासुकोरुकजाव्नु, । ताजे स्वयं संग्रहीत पापं, लोक तो असा संगतोलो जाव्नु ॥
187	कोण जाण कशि ते, धब्डायता सुह्रदय उत्रानि विजय पव्चे ते, । अपवादान कोर्नु धव्डायता तागेली बंधु अनी बांन्दव ते ॥
188	वर्ग ते हडताति अपवाद मित्रांचेरि कोण असा उत्तम ते, । कसली अनुकंपा दकैयतले बाकि अवशिष्‍ट असिल्यांक ते ? ॥
189	दानान्तु, लोक भारु तो सहनकर्ता असा । कोण तांतुले पोळोव्चे मगलान, तांगेले समीपवासींक स्वल्प असा ॥
190	तरि असा जल्यारि एकेक जाव्न ताजे, दुसरांले चूकि अवलोकन करचे, । कसली अस्वस्थता येव्यात सजीव मनुष्याक येव्चे? ॥

अद्याय २० निरर्थक जाव्नु उलोव्चे वर्जन करचे
191	कोण तो उलैता आलस्या उत्तरं ते सर्वै विद्वेष करतले, । अस्तले तिरस्कृत्यकेलेले जाव्नु सर्वानियि बाकि उरलेले ॥
192	वायिट उत्तरं एक समूहा मुकारि उलोव्चे, । असा नीच वायिट कर्मापसि एकलाले प्रियेचे ॥
193	कोण ते असा आसक्त निरर्थक भाषण करच्यान्तु, । मुद्रित केल्या असा प्रज्ञावंन्तागेले पेलतडि जाव्न पाव्चान्तु ॥
194	प्रयोजन नत्तिले उलोव्चे मुकारि समूहाचे, । दकैता आवश्य दयेचे अनी धार्मिक सत्यशीलताचे ॥
195	गेल्या असा कीर्ति अनी विशिष्‍टता, । केन्ना मोलाचो मनुष्यु असम्बंद्ध उलेयता ॥
196	कोण वण्काणिसितायि अर्थशून्य उत्तरांक, तशि असा संगचाक, । मनुष्य नयि, जल्यारि कुंडो मनुष्या मधे बदलाक ॥
197	उलैयि विज्ञान नत्तिले उत्तरं, ते जाव्यात असचे, । जल्यारि पज्ञावन्त ना व्यर्थ उत्तरं संगूचे ॥
198	प्रज्ञावन्त कोण निरीक्षण कर्ता योग्य विचारयुक्त वृत्तान्ताचि, । कायिना जल्यारीयि उत्तरं अगाध गौरवाचि ॥
199	मनुष्य भावनात्मक अनी असले मूढता मुक्त जाव्नु, । करनका व्यर्थ वाचाल विवेकहीन जाव्नु ॥
200	तरि तू उलोव्चे असा, उलेयि चांगपण ते करचे उत्तरं, । तरि ना, उलोव्नका केवल एक निष्प्रयोजक उत्तरं ॥