Chapters 91-100

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 2: Na iyau

91	Muri yalewa
901	Koya e domona sivia na watina e yalomalumalumu; koya e qacoya na itavi e sega.
902	Koya e domona sivia na watina ena tini ga ena madua.
903	Koya e kalouca ni dau rerevaki watina, ena kune madua e matadra na vakaitovo.
904	Koya e rerevaki watina ena kalouca e muri, ena sega ni sakitaki.
905	Koya e rerevaki watina ena rere tawamudu, ena rere mada ga na lomani ira na tamata vivinaka.
906	Koya e rerevaka na ligai watina, se vakaitovo mada ni agelosi, ena sega ga ni sakitaki.
907	E vinaka na yalewa mamadua, ca sara na tagane e lewai vei watina.
908	Koya e muria tu ga na vosa ni yalewa ena sega ni rawa ni walia nodra leqa nona itokani, se cakava na cakacaka vinaka.
909	Koya e muria tu ga na vosa i watina ena sega vua na itovo vinaka, na iyau, kei na rogo.
910	Koya e makare nona vakasama ena sega ni lialia me domoni watina vakasiva.

92	Saqamua
911	Na vosa kamica ni yalewa e guta na iyau, sega na veilomani, ena veivakaleqai.
912	Qarauna na saqamua, e vosa wale ga me rawa kina na nomu iloloma.
913	Na veimoko lasu ni saqamua e vaka na veimoko buto kei na yagonimate tawakilai.
914	Koya e oga tiko na vaqara na itovo ni bula savasava, e sega ni guta na marau era kauta mai na saqamua.
915	Era sega ni dau guta na vuku se na vuli na marau era kauta mai na saqamua.
916	Koya e qarauna nona tikovinaka ena sega ni mokota na saqamua, ni vakavu ca.
917	Koya ga e veilecayaki na lomana e dau mokoti ira na saqamua, ni lomadra tiko na ka tani, sega ni veilomani.
918	Koya e vovodea nona vakasama e dau kune marau ena imoko ni saqamua.
919	Na imoko malumu ni saqamua na eli era dau bala kina na tamata buroburogo.
920	Koya e guta na saqamua, yaqonivalagi kei na veimauilavo, ena veitalatala kei na sautu.

   

93	Tabu yaqonivalagi
921	Koya e domona na yaqonivalagi ena rawai tototlo vei ira na meca; ena yali na kena irogorogo.
922	Kua ni gunu yaqonanivalagi, vakavo ga ni o sa lewa mo kua ni wili vakatamata vei ira na vakaitovo.
923	O tinana mada ga e sega ni via raica na matai luvena ni mateni tu; wacava mada o ira na vakaitovo.
924	Koya e dau nona ivalacalaca na mateni, ena drovaki koya o madua.
925	E ka lialia dina meda vakaoti ilavo meda vakayalia kina na yaloda.
926	Erau via tautauvata ga o koya e moce kei koya e mate tu(e yali ruarua na yalodrau); e via tautauvata tale ga na gunu yaqonanivalagi kei na gunu waigaga (rau tini ruarua ena mate).
927	Koya e gunu yaqonanivalagi lo ena kilai, ena qai vakalialiai kina.
928	O daumateni me kua ni via ulubale ena nona kaya, "Au se qai gunu vakadua"; ni sa mateni, ena ceuraki na ka kece.
929	Na vosa Vei ira na mateni e vaka na kauta na cina i loma ni wai me vueta e dua sa luvu.
930	Ni bula vinaka tiko o daumateni, ena raica beka e dua ni kasou tiko, qai liaca na kena irairai ni dau mateni?

94	Veimauilavo
931	Kua ni veimauilavo, kevaka mada ga o wini -qori sara ga na baca ni siwa.
932	O dau veimauilavo e wini vakadua, lusi vakadua na drau, ena qai vutuniyau vakacava?
933	Koya e dau guta tu ga na ilavo ena veimau, ena cawadru kece vua.
934	Na veimauilavo na sala ina dravudravua ca duadua, na yalolailao kei na madua.
935	Le levu era sa yali yani ena nodra guta na veimau, na kena vale kei na kena yalo.
936	Koya se rawai ena itovo ca ni veimauilovo, ena nona na walokai kei na vakaloma.
937	Koya e curuma na vale ni veimauilavo ena yali nona iyau kei na kena irogorogo.
938	Na veimauilavo e vakayalia na iyau, vukici keda meda tamata lasulasu, vakaseva na itovo vinaka, qai vakadradralukataka na bula.
939	O dauveimauilevu ena vakayalia e lima na ka: isulu, iyau, kakana, irogorogo kei na vuli.
940	Me vaka ni tubu noda domna na bula ni malumalu mai na yago, ena tubu vaka kina noda garova na veimauilavo ena levu ni noda lusi.

95	Wainimate
941	Era sa kuneana vuku e tolu na ka, wili kina na kasi, e vakavu mate ni sa sivia se lailai.
942	Kevaka da qai kana tale ni sa lutu vinaka na keda, ena sega tale ni yaga na wainimate.
943	Ni sa lutu vinaka na kemu, mo kana tale vakarauta -qo na sala ina bula balavu.
944	Ni sa lutu vinaka na kemu, qai kana ga nio viakana, kua ni kania na ka ca, marautaka nomu kana.
945	Koya e bese ni kania na kakana ca, ena sega ni tauvimate.
946	Koya e kila se cava na kanasivia, ena nona na marau; koya e dau kanasivia ena tauvimate tu ga.
947	Koya e kana tale ni sega ni kila se sa lutu vinaka na kena, ena tauvi koya na veimataqali mate.
948	Mo kila se mate cava, dikeva na vuna, vakalewa na kena iwali eso, qai digitaka na iwali e ganita duadua.
949	O vuniwai me dau dikeva rawa na ituvaki kei koya e tauvimate, na bibi ni mate, kei na draki, qai tekivu veiqaravi.
950	E va na usutu ni veiqaravi; o vuniwai, o tauvimate, na wainimate, kei na ivukevuke.

96	Cola sau
951	Koya ga e kawa vinaka e tu vua na yalododonu kei na kila na madua.
952	Koya e kawa vinaka ena dei ena vakarorogo, na dina, kei na yalododonu.
953	E va na idivi nis sucu turaga; na matadredredre, na dauloloma, vosa kamica, kei na sega ni dau veivakadiloi.
954	Koya e kawa vinaka ena sega ni cakava na ka vakamadua, veitalia ni saumi vua e vicasagavulu na milioni.
955	Koya e vakairogorogo dede na nona kawa, kevaka mada ga e sega ni rawa ni soli iloloma, ena sega ni cakava na itovo ca.
956	Koya e sucu mai na kawa uasivi ena sega cakava na ka ca, me veisaumi mada ga.
957	Na imele ni dua e kawavinaka ena laurai levu me vaka na loa e tauva na vula.
958	O koya e tawaloloma ena vakabekataki na nona kawa.
959	E kilai na qele ena mataqali kau e tubu mai kina; e kilai noda kawa ena noa vosa.
960	Koya e via bula sautu, me kila na madua; koya e via vakadeitaka nona kawa, me dau yalovakarokoroko.

97	Na dokai
961	Na itovo e rawa iyau vakalevu, kevaka e vu ni madua, me sa kua.
962	Koya e qarauna na kena irogorogo kei na nona dokai ena sega ni itovo tawakilikili.
963	E yaga na vakarokoroko nida vutuniyau; e yaga na yalododonu nida dravudravua.
964	Koya sa sikalutu e vaka na drauniulu sa mira.
965	Koya mada ga e dei vakavatu nona kawa kei na nona itovo, ke cakava na ka torosobu sa na somidi me vaka na sorenico.
966	Koya e sega ni rogo e tabu ni curu i lomalagi. Cava na betena meda muri ira na dau veivakadiloi.
967	Vinaka mo rusa tucake, ca nio cura vei ira na meca.
968	Na bula ni dua e beci e vaka beka na wai e taroca na mate? (koya sa beci e vinaka cake me mate; na yagona wale ga e bula tiko).
969	Na kavari (mataqali dia) e dau mate ni mira na vtina; koya e domona na nona dokai ena mate ni sa yali nona dokai.
970	Koya e mate ni sa yali nona dokai, o vuravura ena vakalagilagi koya qai serevaki koya.

98	Na cecere
971	Na gumatua ga eda na vakairogorogo kina; e vakamadua ni sega na gumatua.
972	Eda tautauvata kece nida sucu; koya ga e dauyavala ena cecere.
973	Koya e sucu turaga e ega ni turaga (ni vakaisi nona itovo); koya e sucu kaisi e sega ni kaisi (ni vakaturaga nona itovo).
974	E rawa nida cecere ena noda lewai keda kei na yaloda, me vaka na yalewa savasava.
975	O ira ga na cecere e rawa nira vakayacora na ka cecere.
976	O ira ga na lolovira era lecava na yaga ni noda muri ira na cecere.
977	Ni soli na cecere ( se vakacalaka se usumaki) vei koya e lekata, ena tini ena dokadoka.
978	Na yalovakarokoroko na iukuuku ni cecere; na dokadoka na ikaukau ni yalovakaisi.
979	Koya e sega vua na dokadoka e cecere; koya sa rawati koya na dokadoka e yalovakaisi.
980	O cecere e vakalecalecava noda malumalu; o yalovakaisi e vakalevulevuya.

99	Na uasivi
981	Koya e macala vua se cava e yaga me cake, ena maucokona mai na yalona.
982	Era yalocecere na tamata itovo vinaka; e so tale na tamata cecere e sega.
983	E lima na usutu ni yalocecere; na veilomani, kila na madua, veivuke, veinanumi, kei na dina.
984	Na yavu ni penitenia na tabulaba; na yavu ni yalocecere meda kua ni talanoataka nodra malumalumu na so.
985	Na yalovakarokoroko e kedra idivi na dausaga; koya e tiko vua, ena vukica na kena meca me nona ito.
986	E rogo o koya e uasivi ena nona ciqoma ni sa druka, veitalia ni sa rawati koya e dua e lolovira vua.
987	Na cava tale na yalocecere, noda sauma ga na ca ena vinaka.
988	Koya e dei na yalona ena sega ni maduataka na dravudravua.
989	Koya e rawa ni vakatokai me vutuniyalo ena dua tu ga nona rai me yacova na ivakataotioti.
990	Ke sa yali nodra itovo vinaka na yalocecere, o vuravura beka ena kasura ena kena bibi.

100	Vakarokoroko
991	Koya e yalorawarawa, ena totolo nona dokai.
992	E kainaki ni rua na usutu ni vakarokoroko, na veilomani kei na kawa vinaka.
993	E sega nida eili kece na vakayago meda tamata; koya ga e vakaitovo ena wili vakatamata.
994	Ena taleitaka o vuravura na yalodra na dau veilomani ena yalododonu.
995	E ca na veivakadiloi, veitalia ni ka ga ni lasa; koya e vakaitovo ena rokovi ira mada ga na kena meca.
996	Se tu ga o vuravura baleta nira tu na tamata vakarokoroko; ke e sega, ke a oti makawa dina.
997	Koya e sega nona itovo vakatamata o vaka ga na vunikau, veitalia na levu ni vuku.
998	E yaloca dina o koya e sega ni rawa ni rokova meda ga na tamata ca sara.
999	Vei ira na lecava na vakarokoroko, e buto tu ga o vuravura, veitalia ni siga tu.
1000	E maumau na iyau ni dua e sega ni vakayalo, me vaka na sucu a ca ni tawa ena itawatawa duka.