Chapters 11-20

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 1: Na itova vinaka

11	Vakavinavinaka.
101	Na veivuke soli wale, sega ni veidolei, e iyau levu, siviti lomalagi kei vuravura.
102	Na veivuke cava ga e soli ena gauna ni leqa bibi, e siviti vuravura na kena levu.
103	Ni katumi na yaga ni veivuke soli wale, e lailai tale na wasawasa.
104	Vei ira na yalododonu, na veivuke somidi me vaka na sorenico e tautauvata kei na vunimasei.
105	Na yaga ni veivuke e sega ni vakatau ena kena levu; e vakatau ena yalodra na vukei kina.
106	Kua sara ni vakanadakui ira na totaki iko ena gauna ni leqa; se mo guilecava nodra veitomani na yalododonu.
107	Koya e vakaitovo ena nanuma nodra veitokoni na sa veivuke mai ena gauna ni leqa, me yacova ni sucu tale vakavitu.
108	E ca na guilecava na itovo vinaka; vinaka cake meda guilecava sara na itovo tale eso.
109	E dua ga na itovo vinaka ni veivuke ena vakamamadataka na cala levu me vaka na laba.
110	Na cala kece e rawa ni vosoti, vakavo ga na guilecava na veivuke soli mai.

12	Lewa dodonu
111	E itovo cecere na lewa dodonu. Meda vakayacora vei ira na meca, na vulagi, kei na noda ito.
112	Na iyau nei koya e dau lewa dodonu, ena rauti ira vinaka no nona kawa.
113	Kevaka mada ga e bau yaga na veitovaki, e dodonu ga me kua.
114	Na noda lewa dodonu se sega ena kilai tiko ga nida sa na yali (ena keda irogorogo, nodra itovo na luveda &s).
115	Na kalougata kei na kalouca e yacovi keda kece; na lewa dodonu ga e kedra idvi na vakaitovo.
116	Koya e muria na sala ni veitovaki, ni bese ni rogoca nona lewaeloma, sa na rusa dina dina ga.
117	Kevaka mada ga e dravudravua mai o koya e lewa dodonu, era na sega ni beci koya na vuku.
118	Na vakalewa matua na dui ile, e kedra mesamesa na vakaitovo.
119	Ni lewa dodonu na lomada, ena dodonu tale ga na vosa ni vakataulewa.
120	O koya e volivolitaki me vakarautaka na nona ivoli me vaka ga nona vakarautaka nodra ivoli na so. (O koya e rogoca na veiba me kua ni veitovaki)

13	Yalomalua
121	Koya e yalomalua ena maliwai ira na lewei lomalagi; koya e sega, ena nona na buto tawamudu.
122	Na yalomalua na iyau talei sara. E sega na isolisoli e sivitia.
123	Koya e dau vakayalomaluataki koya, salavata na vuli kei na vakadidike matua.
124	O koya e dei tu ga nona itovo ni lewa kei nona yalomalua, ena sivita na cecere ni ulunivanua.
125	Na vakarokoroko na itovo vinaka vei keda kece; e dokai vakalevu ni kune vei ira na vakaiyu.
126	Koya e dau yalomalua, me vaka na vonunivanua ni kino e loma niq qana, ena kalougata tiko ga me yacova ni sucu vakavitu.
127	Ke sega ni rawa ni lewai na itovo kece, me lewai mada ga na vosa, de qai noda na veivutuni kei na tagi.
128	Dua wale ga na vosa sakasaka tau vakaca e rawa ni vakacacana na ka kece.
129	E dau mavo na we ni kama; na mavoa ni vosacataki e sega.
130	Koya e lewa vakamatau na nona vosa, ena lewai koya vakamatau na kalou ni itovo vinaka.

14	Yalododonu
131	Na vua ni yalododonu na uasivi, meda karona gona me vaka noda bula.
132	Nida dikeva na ivolatabu, eda kunea ni yavu ni tubu vakayalo na itovo vinaka; meda qarauna matua gona noda itovo me vinaka.
133	Era yalododonu na kawa vinaka. Koya e sega vua, e kawa ca.
134	Na bete sa lecava na ivolatabu, ena bete tiko beka ga. Koya e sega ni yalododonu sa sega ni bete.
135	Koya e vuvu ena sega ni rawaka; koya e sega ni yalododonu ena sega ni qoroi.
136	Koya e lewai koya matua ena sega ni biuta na sala ni yalododonu, ni kila na kena ca.
137	Na vua ni yaladodonu, na rogo; na vua ni kena veibasai, na madua tawamudu.
138	Na yalododonu e dau tini vinaka ga. Na itovo ca e vakavu ca, e tini ca tale ga.
139	Na tauca na vosa ca, se nakiti se sega, e sega ni veiganti kei na itovo vinaka.
140	Koya e sega ni kila na yaga ni tomani ira na yalododonu, e tamata lecaika, veitalia ni vuli vinaka.

15	Kua ni domana na wati ni tani
141	Koya sa vulica na ivola ni itovo vinaka kei na iyau, e sega ni lialia me domona na wati ni tani.
142	Vei ira kece na tamata itovo ca, e torosobu duadua o koya e tu e mata ni vale ni dua, ni domona tiko na watina.
143	Koya e valavalaca kei na wati nona itokani dredre, e vinaka cake me mate.
144	E maumau wale na itovo vinaka kece, ni veicurumi vale ena yalogarogaro.
145	Koya e vakamamadataka na veicurumi vale, ena nona na madua tawamudu.
146	Koya e veicurumi vale ena nona tawamudu na cati, na ivalavalaca, na rere kei na madua.
147	Koya e sega ni domona na wati ni tani, e savasava nona bula vakavuvale.
148	Koya e sega ni raikivita na wati ni tani, e tagane dina; qori na itovo savasava qai dodonu.
149	E vuravura qo, viribaiti tu ena wasa voravora, o koya ga e sega ni bau tara na wati ni tani ena nona na ka vivinaka kece e nona bula.
150	Se malumalumu vakacava na qaravi itav vakavuvale, me kua ga na domona na wati ni tani.

16	Yalovosota
151	Na qele e vosoti ira na cukita. Meda vosoti ira gona na vosacataki keda.
152	Meda vosoti ira na cala e matada. E uasivi sara meda guilecava nodra cala.
153	Na dravudravua torosobu duadua, ni sega ni rawa na qaravi vulagi. Na itovo cecere duadua, meda vosota nodra cala na lecaika.
154	Koya e via muria tu ga na itovo vivinaka ni tamata uasivi, me dau yalovota.
155	Koya e dau sauma na ca, ena sega ni wili; koya e vosota na cala, ena dokai dina.
156	Koya e veisausaumi ena marau siga dua. Koya e vosota na cala ena nona na lagilagi tawamudu.
157	Kevaka mada ga e dua sa cavaka e dua na itovo sakasaka, e vinaka meda kua ni sauma ena ca.
158	Ni dua sa itovo sakasaka ena dela ni qaciqacia, meda valuti koya ena yalovosota.
159	Koya e vakalecalecava na vosa kaukaua ni tamata sakasaka, e sivita nodra yalosavasava na vakuai ira.
160	Koya e lolo me vakararawataki koya e cecere dina; e cecere sara o koya e vosota na vosa kaukaua.

17	Cata na yalovuvu.
161	Na yalo e sega kina na veiqati e dodonu me wili me noda itovo dina.
162	Na isausau cecere duadua ni tubu vakayalo meda yacova, noda sega ni vuvutaka e dua.
163	Koya e cata na itovo vinaka kei na sautu, ena vuvutaki ira na sautu tu.
164	Era kila na vuku ni ca e vakavu ca, era sega gona ni dau itovo sakasaka ena veiqati.
165	Koya e sega mada ga na kena meca, ena rawai koya na yalovuvu.
166	Nida vuvutaka na cakacaka ni loloma, ena tini rarawa noda mataveiwekani ena viakana kei na luvawale.
167	O lewakalou ni sautu ena soli ira na yalovuvu vei tuakana (na lewakalou ni dravudravua).
168	Na yalovuvu na ivalavalaca, e dau tini ga ena ligaliga kei na leqa.
169	E vinaka meda vakasamataka na sautu ni dia e yalovuvu, kei na dravudravua ni dua e sega ni yalovuvu.
170	E sega ni bau rawati kloya e dua e yalovuvu; se me rusa e dua e sega ni yalovuvu.

18	Kua ni domona na iyau ni tani.
171	Koya e domona vakatawadodonu na iyau ni tani, ena rusa kina nona vale qai tini ena basulawa.
172	Koya e rerevaka na tawadodonu e sega ni dau vakaitovo sakasaka me rawa vakalekaleka ga kina na iyau.
173	Koya e guta na marau uasivi, e sega ni vakaitovo tawadodonu me rawe ga kina na iyau lalai.
174	Koya sa vorata rawa na idre ni veika vakayago, ena sega ni domona na iyau ni tani, veitalia ni ligalala tu.
175	E maumau wale na vuli titobu kei na vuku uasivi, nida vakaitovo sakasaka ena domona na iyau ni tani.
176	O koya sa qacoya na itovo vinaka me yacova ni a tamata dodonu, ke rawati koya na domona na iyau ni tani qai cakava e so na itovo sakasaka, sa na rusa.
177	Meda kua ni via vakaiyautaki keda ena domona nodra iyau na tani, ni na tini ga ena ca.
178	Koya e vinakata me vakaiyau tiko ga, me kua ni domona na iyau ni tani.
179	Koya e dei tu na yavana ena sala ni itovo vinaka, qai sega ni domona na iyau ni tani, ena saumi koya vakavinaka na lewakalou ni sautu.
180	Koya e domona vakaveitalia na iyau ni tani, ena rusa vakayalo; koya e sega ni domona, ena nona na qaqa.

19	Kua na kakase
181	E taleitaki ni dua e sega ni dau kakase, veitalia ni dau sakasaka nona vosa se dau valavalaca.
182	Na itovo torosobu na kakase, e vinaka cake meda cakitaka na itovo vinaka, se meda dau valavalaca.
183	E volai tu ena ivolatabu ni ka dokai na mate, e beci sara na dau kakase se lasulasu.
184	E tara med tauca na vosa lelevu e matada na meca; me kua ga na kakase, de qai sauti keda.
185	Koya e matau vua na itovo torosobu na kakase, ena kilai kina na ca ni nona itovo.
186	Koya e dau kakase e vakaraitaka wale nona lialia, ni na kaseti tale.
187	Koya e lecava na vosa matau me rawa kina na veiyaloni, ena tini ena kakase kei na vakauvosa.
188	Ni dua e kaseti ira mada na nona itokani, ena wacava vei ira na kena meca?
189	Na qele e dau vakani ira mada ga na dau kakase, baleta ni kila ni nona itavi.
190	Meda dui dikevi keda ga nida vakalelewa tiko, ena mudu kina na ca e vuravura.

20	Kua na vosa vakalialia
191	Koya e vosa vakalialia e matanalevu mera cudru kina na vuku, era na vakadiloi koya na tamata kece.
192	E vakatubuca vakalevu na vosa vakalialia e matanalevu, vakalialia ga na vakaleqai ira na noda itokani.
193	Koya e tauca na vosa lialia era sevaka na vuku, e vakavotuya kina nona lecaitovo.
194	Na vosa lialia se sakasaka e tau e matadra na vuku ena rogo ca e daligadra, qai vakamelei kina o koya e tauca.
195	Se yalovinaka sara vakacava, ni nosa vakalialia ena tini beci ga kina.
196	Koya e vosa vakalialia me kua ni wili me tamata, me wili ga me benu.
197	Na vosa vakaukaua e rawa ni ciqomi; na vosa vakalialia ga me kua sara.
198	Koya e tu vua na isolisoli ni makare ni vakasama, e sega ni dau cavuta na vosa wale.
199	Koya sa valuta na sese, qai dodonu tu na nona rai, e sega ni dau cavuta na vosa wale, se nakiti se sega.
200	Tauca ga na vosa vuavuaivinaka; na vosa e sega na betena, me kua.