Chapters 61-70

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 2: Na iyau

61	Valuta na vucesa
601	Noda sakitaka tu ga na noda kawa ena sevataki nida beitaki ena vucesa.
602	Koya e vinaka me rogo nona kawa, me valuta na vucesa.
603	Koya sa rawai ena vucesa, se bera ni mate sa na rogo ca kina nona kawa.
604	Koya sa coko ena vucesa ena vakarogocataka nona kawa qai vakatubu cala.
605	Na lokuyara, guiguileca, vucesa, kei na moce vakasivia; na itovo vava qo e kedra mesamesa na dau vakalia.
606	O vucesa, ke mani soli vua na katoniyau mai valelevu, ena sega ga ni vakaiyau.
607	Koya e lomawele qai yalov\balavu ena dusi qai vakalialiai.
608	Ni vucesa o kawa vinaka, ena bobula vei ira na meca.
609	Koya e valuta na vucesa, ena oti kina nona qarava vakaca na itavi e vale kei na yalodatuvu.
610	Koya sa galala mai na vucesa e rawa ni nona o vuravura taucoko, koya a katuma na kalou sau ena dua ga na ikalawa.

62	Na yaga ni sasaga
611	Kua ni yalolailai ni rui vakaitamera na itavi. Nomu sasaga o na rawata kina.
612	Kua ni vakacova na itavi. O vuravura e dau beci ira na saga ni vakacavara na itavi.
613	Koya ga e sega ni dau vakacauoca ena rawa ni cibitaka nona veivukei.
614	Koya e gucetaka na cakacaka dredre ni veivukei, e vaka na datuvu vakaiselewau.
615	E duruvesi o koya e sega ni dau vaqara marau, qai rawa ni soliisele, ni walia nodra leqa na wekana kei na nona itokani.
616	Koya e sasaga ena qai ligatawa. Koya e lomawele ena qai ligalala.
617	Na kalou ni dausiga e lasavi na vucesa; na kalou ni sautu e lesavi ira na gugumatua.
618	E sega ni vakamadua nida kalouca; e vakamadua ga ni sega na maqosa kei na gugumatua.
619	Koya mada ga sa kalouca tu, ena rawata na kena isau ena gugumatua.
620	Koya e gumatua na cakacaka ena valuta na madigi. (ke mani nomu madigi mo dravdravua, o na vakaiyau ena gumatua).

63	Yaloqaqa
621	Ni o dau tavutu, mo dredre ga; qori ga na iwali ni leqa kece.
622	Na ua ni kalouca ena suka tale e matai koya e kila na kena itovo.
623	Koya e vorata na leqa ena vakaleqai leqa tale.
624	Ena vakaleqai tale o leqa, kevaka e donuya e dua e vaka na yadru ni yarataki qiqi e vanua sukusukura.
625	Koya e kalougata ni veitubutuburi na leqa, ena vakaleqai leqa tale.
626	Na cava era dau yalolailao kina o ira na sega ni susuga na kalougata, nira donuya na kalouca?
627	Koya e matata vua ni yagoda e vu ni rarawa ena sega ni veilecayaki ni tubu na leqa.
628	Koya e sega ni vaqara marau, qai ni ikaukau ga ni bula na leqa, ena sega ni rarawa.
629	Koya e sega ni reitaka na ka vivinaka, ena sega ni rarawa ni tubu na leqa.
630	Koya e marautaka na leqa, ena yaco me dokai vei ira na meca.

64	Na vakailesilesi
631	Na idivi ni vakailesilesi na itovo uasivi, na qaseta na cakacaka, na yavala taudonu, kei na dau valuta na leqa.
632	Na vakailesilesi vinaka e tu vua na isolisoli ni yaloqaqa, kawa vinaka, veimaroroi, vuli kei na gugumatua.
633	Na vakailesilesi me rawa ni yarataki ira mai na ito ni meca, maroroi ira nona ito, qai rawati ira tale na ito era sa tavuki.
634	Na vakailesilesi me kila na sala eso me muri, tuvanaka na kedra cakacakataki, qai doudou na tukuna na lomana.
635	Na turaga me vaqarai ira na vakailesilesi era vakaitovo, yalomatua, qai rawa ni yavala.
636	Na tamata vuku sa vuli sa vuli tale ga, na cava e bau dredre vua?
637	Ni sa matata vei keda na ilakolako e tu vakaivola, meda moica me ganita na vanua eda sa tu kina.
638	Ni sega ni via rogoca na turaga nodra vakasala na vui, sa itavi ni vakailesilesi me tukuna vua se cava e yaga.
639	Na vakailesilesi e veretaka nona turaga, e rerevaki me vaka e vitu na drau na milioni na kena meca.
640	O lecaika ena sega ni vakacavara na inaki, veitalia ni tuvanaki vakamaqosa.

65	Kilavosa
641	Na kilavosa na iyau e dodonu me qacoi; e sega ni wili ena iyau tale eso.
642	Na vosa e rawa ni vu ni sautu se vu ni rusa, me kua gona na vosa vakaeitalia.
643	Na vosa me tuvai me lauti ira na rogoca; e dodonu me dreti ira mada ga na se bera ni rogoca.
644	Tuva na vosa me baleti koya e rogoca (nona vuku, kawa, vuli, se cava). Qo ga e tubu kina na itovo vinaka kei na iyau.
645	Digitika na vosa nio sa kila ni sega tale na vosa e uasivita.
646	E rua na ivakarau ni tamata vakaitovo; na tuva na vosa mera makutu na rogoca na so, kei na vakarorogo matua vei ira eso e uasicita.
647	Koya e kilavosa, mamakutu, qai yaloqqa, e dredre ni valuti.
648	Era ciqoma ra muria na lewei vuravura na vosa ni dua e gusumacala.
649	Koya e sega ni rawa ni tukuna na lomana ena vica ga na vosa matata, e dau talimagimagi tale e matanalevu.
650	Koya e sega ni rawa ni tukuna na ka sa vulica, e rairaivinaka ga vakasenitoa( sega ni boi).

66	Na itovo savasava
651	Na ilala vinaka e vu ni vakaiyau; na itovo savasava e vu ni ka kece eda qacoya.
652	Meda dau yawaka na iwalewale mana e sega ni salavata kei na keda irogorogo.
653	Koya e via ligatawa, me kua sara ni muria na itovo e rawa ni vakarogocataki keda.
654	Ni leqa mada ga, o tamata vuli e sega ni dau veidabui.
655	Kua sara ni cakava na ka o na maduatakja e muri; ke o sa cakava na ka vakamadua, kui na viakana o tinamu.
656	Kua ni cakava na ka era sa vakatabuya na yalododonu, veitalia mada ga ni mate na viakana o tinamu.
657	E vinaka me dravudravua na tamata vakaitovo, ca sara me vutuniyau na tamata veidabui.
658	Koya e cakava na ka tawakilikili era sa vakatabuya na vuku, ena tini ga ena ca.
659	Na ka o sa rawata ena veivakatagici ena cawadru e ligamu, o na tagicaka tale; na ka ga o vakayalia ena nomu dei ena itovo savasava, ena vuavuaivinaka vei iko.
660	Na rawa iyau ena veidabui, e vaka na vakatawa wai ena saqa se bera ni tavu.

67	Ligaqaqa
661	Na ka bibi duadua ena cakacaka kece, na yalodei; e sega tale na ka e sivita.
662	Era kaya na vuku ni rua na yavu ni cakacaka mana; na levea na itatao, kei na yalodei ni dau tosotoso dredre.
663	Na noda sasaga me qai vakaraitaki ga ni sa rawa. Ni vakaraitaki koso, e na tubu na leqa.
664	E rawarawa vei keda kece na vunau; e dredre vei keda yadudua na muria na ituvatuva.
665	Nodra ligaqaqa na italai ena rawa lomana kina na turaga, ena qai dokai raraba.
666	Koya e dei na ylona ena rawata na lomana.
667	Kua sara ni vakadiloya e dua ena kena irairai; e so era tamata nuitaki, me vaka na ivua ni yava ni qiqi vakaitamera.
668	Me matata na ka me caka, o qaikakavaka sara me oti.
669	Nida cakava na ka ena tini vuavuaivinaka, meda kua ni yalolailai ni tatavutuvutu tiko ena kena itekivu.
670	Koya e vakawalena na ligaqaqa ena sega ni dokai vei ira na vuli, veitalia ni tu tale e vica na nona taledi.

68	Kena icakacaka
671	Na yaga ni tuvatuvanaki, me dei rawa na yalo da qai yavala; oti, kua tale ni daro.
672	Vakadaroya na ka e dodonu me daro; na ka me caka vakatotolo me vakayacori sara.
673	Yavala sara ke rawa; ke se bera ni rawa, wawa toka mada.
674	ke mani cala na ituvatuva me valuti kina na meca, e rerevaki sara, me vaka na buka boko vakavo.
675	Nida sa vakarauyavala, meda vakasamataka rawa na kena ivakarawa, kena iyaragi, kena gauna, kena yaga, kei na kena vanua.
676	Nida sa vakarau yavala, meda nanuma matua na kena inaki, na kena itavere, kei na veika yaga eso ena vure mai kina.
677	Koya e kila vinaka na kena icakacaka e dau rogo ivakasala vei ira na sa bau rawata oti, nira kila na kena matailalai.
678	Me vaka ni dau rawai na elevadi vei ira ga na elevadi, mo dau kila rawa na veitarataravi ni nomu inaki.
679	E vinaka meda vukei ira noda ito, qai uasivi sara meda vukei ira na keda meca, meda qai veiyaloni kina.
680	Koya e tu vua na malumalumu kei na rere, me ciqoma ni na druka ga vei koya na qaqa. (Koya e sega ni rawa ni vala, me saga na veisolisoli).

69	Na mata
681	Na mata vinaka e tu vua na dauloloma, kawa vinaka, kei na yalo e talei vua na tui.
682	Koya e sega ni doka na tui (se na vanua), se gusumacala, e sega ni rawa ni mata.
683	Na mata e vakasavu itukutuku ga o koya e vuku, musudonu, qai vuli.
684	Me dau vakasavu itukutuku ga o koya e vuku musudonu, qai vuli.
685	Na mata me dau vosa matata, kua na vosa velavela, me rogo matau na itukutuku qai vakavuana.
686	Na mata me vakaitamera nona vuli, doudou na vosa ena soqo ni turaga, veirawai nona ivosavosa, qai veiganiti nona ivakarau.
687	Lesia me mata o koya e kila na itavi, waraka na gauna donu, qai kila na vanua.
688	Koya e vakasavu itukutuku me yalodina, me matau ena kedra maliwa na vuli kei na yaloqaqa.
689	Koya e vakasavu itukutuku vakaturaga me kua sara ni vakarogocataka nona turaga ena vosa cala.
690	Na mata me dau viribaita na turaga, veitalia ni sa voleka mai o mate.

70	Tomana voli na turaga
691	Mo drau veiyawaki toka kei na turaga, me vaka noda yawaka na irara ena vulaililiwa.
692	Vinaka cake vei ira na ilala ni turaga mera kua ni guta na veika e guta na turaga, sa dredere na ka kece.
693	Koya e volita na turaga, me qarauna me kua sara ni cala, ni sa sevaki koya ga na turaga, sa dredre na ka kece.
694	O ira na ilala ni turaga mera kua ni vakasolokakana se veidredrevaki vakataki ira ga (me tikowale na turaga).
695	E sega ni rakorako meda vaqaqai koya na turaga; meda rogoca ga na nona vosa.
696	Tukutuku vua na turaga ena kena itovo kei na kena gauna donu, me makutu kina na vakarorogo.
697	Tukuna vua na turaga na veika yaga. Veitalia ni cikeva, kua ni tukuna vua na ka e sega na betena.
698	E tabu mo tukuna nio bau sivita na turaga, se mo tukuna ni drau veiwekani; rokovi koya me vaka na kena ivakarau.
699	Koya e makare nona rai ena sega ni vakaitovo velavela baleta ni volekata na turaga.
700	Koye e vakaitovo velavela baleta ni rau veikalai makawa kei na turaga, ena tini ga ena ca.

LEWENIVOLA - CONTENTS