Chapters 51-60

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 2: Na iyau

51	Veidigitaki qai veitataunaki
501	Mo diveka se ra yalododonu, vakaiyu, guta na marau se rerevaka na mate, ena nomu digitaki ira nomu itokani.
502	Digitaki koya e kawa vinaka, tabucala, qai dau saga me yalovakaturaga.
503	Nira dikevi matua na tamata vuli se na tamata vakaitovo, e tutuyadua sara me sega nona cala.
504	Vakalewa nona itovo vinaka kei na itovo ca; nomu lewa me vakatau se e vei e sivia.
505	Noda ivalavala e kilai kina na noda yalovakaturaga se yalovakaisi.
506	Kua sara ni nuitaka e dua e sega na wekana se nona itala. Me vaka ni sega nona daulomani, ena sega ni qarauna na kena irogorogo.
507	Nida digitaka na tamata lecaika ena dela ni loloma, ena tini ga ena leqa.
508	Koya e veilesi ni se vakasamataka vakavo, ena vakavuleqa vei ira nona kewa.
509	kua ni digitaka e dua ni o se bera ni dikeva matua; ni sa digitaki, lesia na itavi me ganita nona kila.
510	Ni o digitaka e dua e dikevi vakaca, qai vakalewai koya sa digitaki, ena tini ga ena leqa veitarataravi.

52	Veilesi kei na veitalai
511	Lesia e dua ena vakalewa rawa na vuana vinaka kei na vuana ca, qai qarauna me vuaivinaka ga.
512	Lesia e dua ena vakatubura na ivurevure ni ilavo, vakatubura na ilavo e rawa, vaqaqa se cava so e vakaleqa na kumuni ilavo, qai kauta tanu na vu ni leqa.
513	Digitaki koya e dauloloma, vuku, doudou qai sega ni kocokoco.
514	Koya mada ga e dikevi matua rawa qai digitaki, e rawa ni vuki na rokana ni sa lesi oti.
515	Nida via tala e dua, meda vakadeitaka mada ni rawa ni kunea na sala es me rawa kina na itavi, me kidava na leqa eso qai walia.
516	Eda rawata na itavi ena noda lewa donu o koya me qarava, kena icakacaka, kei na gauna me qaravi kina.
517	Ni sa matata tu se o cei me na qarava na itavi kei na sala cava, mo lesi koya sara.
518	Ni sa digitaki oti e dua me qarava na itavi, tuberi koya me rawata.
519	Koya e cata ni doudou e dua ni qarava tiko nona itavi ena yalodina, ena yali na nona sautu.
520	Ena sautu ga na matanitu nira qaravi itavi vakavinaka na kena liganicakacaka. Na kena iliuliu gona me dau yadrava matua nodra cakacaka.

53	Karoni ira na wekada
521	O ira ga na wekeda era dau nanuma noda ivalavala vinaka nida donuya tiko na gauna dredre.
522	Koya e lomani tawamudu vei ira na wekena ena vakaiyau vakelevu kina.
523	Koya e sega ni dau veilakovi kei ira na wekena, nona bula e vaka na drano vuabale sega na kena bai.
524	Na ilotua ni autu meda maliwai ira tu ga na wekada.
525	Koya e vosa vakamula qai veivotayaka nona iyau, era na soqovi koya na wekana.
526	Koya e dau lomasolitaka nona iyau qai sega ni dau cudru, ena  maliwai ira tu ga na wekena.
527	O ra reveni nis sa kunea na kena e dau sureti ira na nona ilala. O koya ga e muria na itovo qo ena vakaiyau.
528	E soqovi vakalevu na turaga e lewai ira na tamata me vaka na kedra yaga, sega ni vakatautauvata.
529	Era na suka mai na wekeda era cati keda, ni sa kau tani na vu ni veicati.
530	Ni dau suka mai na wekena rau e veicati tu, sa itavi ni turaga na veiciqomi kei na veivukei.

54	Kua na guiguileca.
531	Na cudru vakasivia e tini ena ca; na vakawelewele e vu mai na marau sivia e ca sara vakalevu.
532	Na ligaliga e vakaleq na vuku; na guiguileca e vakaleq tale ga na keda irogorogo.
533	O ira na sa vulica kece na ivolatabu e vuravura, era vakadeitaka ni o koya e guileca ena sega ga ni rogo.
534	E sega na bainivale me taqomaki ira na rerere. E vaka kina na guiguileca, era na sega ni rawa ni vakaiyau.
535	Koya e sega ni namaka na itatarabe, qai qaqarauni vakavo, ena qai veivutuni.
536	Na itovo uasivi duadua, meda dau vakayacora na noda itavi vei ira na so.
537	Koya e qaravi itavi ena nona lomakasa, e rawata na ka kece.
538	Meda vakayacora na itavi eso era lesia na yalododonu; koya e weletaka, ena rogo ca tawamudu.
539	Nida cibi tiko, meda nanumi ira na druka ena vakawelewele e vu mai na qaqa.
540	Koya e sasaga tu ga, e rawata na ka kece sa lomana.

55	Veilutaki.
541	Na turaga me dau dikeva matua na veitikina, kua na tabakibi se veitovaki, qai vakataulewa.
542	Me vaka na noda tacake i lomalagi  (ena guta na uca se na sautu), era tacake tale ga na lewenivanua vua na turaga.
543	Na veiliutaki vinaka ni turaga e yavutaki kina an ivolatabu eso kei na itovo dodonu.
544	O vuravura kece ena rokova na turaga e susugi ira na nona tamata.
545	Na matanitu e rokovi kina na lawa ena kune sautu mai lomalagi kei vuravura.
546	Na turaga e sega ni dau qaqa ena moto. Na veiliutaki vinaka ga e rawa kina na qaqa e raranivalu.
547	Na turaga e nodra bai na nona tamata. Na veiliutaki vinaka na bai ni turaga.
548	Na turaga e soli kesuna vei ira nona tamata, qai sega ni lewa dodonu, ena malumalu mai.
549	Na turaga e dau maroroi ira na lewenivanua qai totogitaki ira na cala e sega ni turaga ca, ni nona itavi sara ga.
550	Ni lewa na turaga me totogi mate na tamata ca, e vaka ga e wereci na co ca ena iteitei.

56	Veiliutaki ca
551	Na ca ni turaga saurasaura e vinaka cake na daulaba.
552	Ni kere iloloma na turaga vei ira nona tamata, e vaka na daubutako vakaiyaragi ni vakaro tiko.
553	Na turaga e sega ni dau vakalewa nona veiliutaki e veisiga, nona matanitu ena malumalumu mai e veisiga.
554	Koya e vakatulewa vakaveitalia, sega ni rogoca noda vakasala na vuli, ena yali vua nona tamata kei na iyau era vakavurea.
555	Na wainimatadra na vakaloloma era vakararawataki vua na nodra turaga, ena waicala kina na nona iyau.
556	Na turaga lewa dodonu ena rogo tawamudu kina; koya e sega, ena sega sara ni rogo.
557	E vakaloloma na qele nis sega na uca; ea vakaloloma na tamata ni sega nodra turaga dauloloma.
558	Ni vutuniyau ni matanitu lewai vakaca, e vinaka cake na dravudravua.
559	Ke sakasaka na itovo ni turaga, ena sega ni tau na uca mai lagi.
560	Na turaga ke sega ni maroroi ira na vanua, ena maca na sucu ni balumakau, ena guileca na ivolatabu vei ira na vuli.

57	Kua na raravisa
561	Na itavi na turaga me vaqaqa na veika baleta na kisi, qai vakatauca na lewa dodonu, me kua kina ni vakaruataki mai muri.
562	Na turaga e gadreva me sautu tawamudu, me rerevaki nona veivunauci, mamada nona veitotogitaki.
563	Na turaga e vakadomobula nona itovo vei ira na vanua, ena tini ga ena rusa.
564	Na turaga era wilika na vanua me raravisa, ena ekaleka nona bula, yali nona iyau.
565	Na turaga e yalodredre vei ira na vanua, qai turaga yaloca, nona iyau e vaka na iyau ni tevoro.
566	Na turaga e dau voravora nona vosa qai tawaloloma, ena yali kece nona iyau.
567	Na veikaraci kei na itotogi bibi sivia, e rua na sala ena vakavuai kina na koronivalu ni turaga.
568	Na turaga e sega ni rogoci ira na vuli qai dau yalokatakata, ena yavu mai nona iyau.
569	Na turaga e sega ni dau vakavakarau rawa de na kabai, ena rusa totolo.
570	Na turaga raravisa e dau taleitaki ira na lialia, e dau vakasoqoni ira; qo na icolacola bibi duadua e vuravura.

58	Yaloloma
571	A buli o vuravura baleta wale ga ni tu na isolosoli qo, na yalololoma.
572	Na yalololoma ga na vu ni kena tu o vuravura; koya e sega ni yalololoma e vakataotaki vuravura.
573	A cava na yaga ni sere e sega ni rawa ni lagati, cava na yaga ni matada, ni yali kina na yalololoma?
574	Na mata e lailai kina na loloma e tu wale tu ga (sega na kena yaga).
575	Na loloma na iukuuku ni matada; na mata e sega kina, e vaka ga na mateniose.
576	Koya e sega ni loloma e vaka na vunikau duri tu e qele.
577	O keda na tamata eda dau loloma; koya e sega, e sega na matana.
578	O koya e dau yaloloma ni qarava tiko ga na itavi, sa na taukeni vuravura.
579	E itovo cecere meda lomani ira na sa cala.
580	Koya e vakadonuya me gunuva na waigaga eratou solia vua na nona itokani (ena vukudra na so), e tamata vakaitovo.

59	Yamata
581	Na turaga me wilika me rua na matana na ivolatabu kei na yamata.
582	Na turaga me dau kila na ka kece e yaco tiko vei ira kece na volekati koya.
583	Na turaga e sega ni kila vei ira na yamata na ka e yaco tiko e nona vanua, ena gogo nona veiliutaki.
584	Na itavi ni yamata me dikeva me matata vua na kece era cakava na vakailesailesi ni turaga, na wekana, kei na kena meca.
585	Na itavi ni yamata me dau vukica sara na kena irairai, me kua ni rere ni tobo, me dau qamugusu.
586	Na yamata e rawa ni dara nodra isulu na nadakui vuravura, soqona na itukutuku taucoko, qai sega ni dau oca.
587	Na yamata e rawa ni cukita taucoko mai na itukutuku vuni.
588	Na turaga me dau veidutaitaka na dui itukutuku ni yamata.
589	Na yamata mere kua ni veikilai itavi. Na itukutuku eratou duavata kina e tolu na yamata, me okati me dina.
590	Na yamata me kua ni saumi e matanalevu, de qai kilai levu ni yamata.

60	Gugumatua
591	Na gugumatua na ka yaga; ke sega, e tawayaga na iyau kece.
592	Na iyau dina ga na yalodei; na ilavo na ka cacawale.
593	Koya e yalodei ena sega ni tagicaka na iyau sa yali.
594	Na ilavo e drodrovi ira na tamata gugumatua.
595	Na tubu ni kau ni waidranu e yalo e delaniwai; noda tubu na tamata e yala e noda yalodua.
596	Meda vanavana na vula; ke da mani guce, eda na sega ni maduataka.
597	Me vaka na elavadi e duri tu ga vakatagane ni sa laulaugasau, koya e dei na yalona ena vorata na veika dredre.
598	Koya e malumalumu na yalona, ena sega ni cibitaka na qaqa.
599	Na elavadi mada ga, manumanu vakaitamera bati gagata, e dau rere ni katilaki koya na taika.
600	Na yalodei ga na vu dina ni kaukaua; koya e sega vua e vunikau wale, vaka ga na irairai ni tamata.