अद्याय 51-60

Thirukkural in Konkani तिरुकुरल  -  कोंकणी भाषा

पुस्तक एक: धनापासून

अद्याय ५१. विज्ञान योग्य मनुष्यांगेले
501	धन, सद्‌गुण, संतोष अनी मरणा भय, कशी अस्तले सुखाचे । तो मेळेयता ये चारीयि; ताजेरि तुगेले वेंचून कडचे जाव्का वासकरचे ॥
502	कुलीन जनन, निष्कलंक योग्यताचे, विशिष्‍टस्थितीन्तु असचे, । अनी पापाचे भया थकून मगलान सरलेले, जाव्का तुगेले वेंचून कडचे ॥
503	तसि अस जल्यारियि गाढजाव्नु शिकिले अनी बुद्धवन्त, असा अपूर्व दिकचाक ते । एकल्याक अज्ञानाथकून पूर्ण जाव्नु, विमुक्त असचे ते ॥
504	तूकि चांग प्रकारि ताजे योग्यता, अनी खयि तका हरवण पडचे, । देखून निर्णयकरि मनुष्याक, कितेतरि असा प्रचलित असचे ॥
505	जर एक मनुष्यु व्होडलो अथवा नीच असा, । ताजे प्रवृतीन कोर्नु, दर एक दिकचे असा ॥
506	वेंचून कडचे मनुष्याक ना असा बन्दु सोणु रबचे; । बन्दन अथवा अपमान अथवा पापाचे, ते असा सोडून रबचे ॥
507	वेंचप मूढांक, स्नेह प्रेरित वात्सल्याक, । हडचे ना पोरतून दिव्चे जल्यारि मूढता बदलाक ॥
508	कोण एक अक्षीणित अपरिचिताक विश्वास पव्ता, ताजे पद्धति । अंतिम नत्तिले दुःख समेत निश्र्चित अधःपतित जत्ताति ॥
509	करूनका निश्वास कोणी एकलाक कोणाक तुवे ना असा परीरक्षण करचे; । जल्यारि चांग प्रकार परीक्षा केल्या नन्तर ताजेरि निश्वास अपर्ण करचे ॥
510	विश्वास पव्चे परीक्षण कोर्नत्तिल्यांक, अनी एक विश्वस्त मित्राक संशय लेकूचे । अंतिम नत्तिले दुःख असा निश्र्चित हडचे ॥

 

अद्याय ५२. वेंचून काडप अनी काम दिवप्‌
511	कोण, कोळनु चांग अनी वायिट दोनीय, निश्र्चित सोदून कडचे । चांग, तसले मनिष्य, एक रयान जाव्का उपयोग कोरचे ॥
512	कोण वर्दन कर्ता 'कर' अनी रबूब रोवप करता, । अनी निवारणकर्ता आडखळ, तो करणी जाणता ॥
513	स्नेह, अनी विज्ञान, स्वच्छता अनी लोभु विमुक्त असचे । कोणाक असा ये सम्मान जाव्का विस्वस्त असचे ॥
514	तंका जाव्यात विजय पव्चे सर्वतराचे परीक्षेन्तु, । जल्यारीय हरवता केन्ना प्रयत्‍न केलया चांग जाव्न प्रवृतीन्तु ॥
515	करि स्पर्धा, तुजे आधार इष्‍ट असिले स्वीकार करचे, । करनका निश्र्चय इष्‍ट असिलाले शब्दाचे ॥
516	मनुष्य, प्रवृत्ति, असूचि स्थिति समयोचित जाव्नु । विचार करि यें यनी जावो काम आरंभुचाक जाव्नु ॥
517	यो मनुष्य करतोलोचि ये काम ये वटेन! सम्मत दिव्चे, । श्रदेन कोर्नु; अनी त्यानन्तर जावो तका स्वतंत्र जाव्नु मुकारसून वचे ॥
518	एक मनुष्याले प्रत्येक स्वभाव असा कळचे मण्कि जाव्नु । जावो तका करचे ते काम तजे स्वकीय जाव्नु ॥
519	एक रायु कोण संशय पव्ता विश्वस्थताचेरि तागेले, । कोण सेवा कर्ता तका चांग जाव्नु, तांगेले भाग्य निश्र्चित नष्‍टजत्तले ॥
520	ताजे जन, रायान जाव्का दिसदीस परीक्ष करचे जाव्नु; । केन्ना ते करताति समचि, लोकु समचि अस्तलो स्वस्तत असिलो जाव्नु ॥

 

अद्याय ५३. स्नेह दकोव्चे एकलाले बंधु
521	केन्ना भाग्य धावन वत्ता, ते निश्र्चित कळचे असतले, । दीर्ग काल रबचे स्नेह एकलाले बन्दून असा दकेयले ॥
522	तरि बन्दुले अक्षण स्नेह रबता, । बाव्नत्तिले फुल्लले फुलाचे समान लभ्य जता ॥
523	जीव एकलालो कोण ताजे बन्दुक मेळनु रक्षित करता, । असा एक बान्दुनत्तिले तडाक उदाक असिले मण्कि सेवन करता ॥
524	लाभु लभ्यजलेल्या एक धनिक मनुष्यान, । असा जीवन कडचे परिवेष्‍टित जलेले ताजे संघ परिवारान ॥
525	मधुर उत्तरानि मेळूनु, कोण उदारमय जाव्नु उपहर दिता, । बन्दु अनी बान्दवांगेले समूह जीवन आवेष्‍टित करता ॥
526	उदार मनाचे अनी कोप मुक्त जता, । अतीव व्होडले परिवार तो मेळेयता ॥
527	कयिळे लिपून रबूनत्तिले, 'काव', 'काव' करतले अनी खत्तले, । धनाचे वर्धन तसि असिले योग्य मनिष निश्र्चित मेळेयतले ॥
528	ना सर्वयि एकमट  जाव्नु, जल्यारि दिताति एकेकलाक तांका दिवचे दीव्नु; । अनेक रबताति तसले एक रायालगि ते वीक्षण दवोरनु ॥
529	ताजे बन्दु कोण सोडिले तका निश्र्चित येत्तालो सम जाव्नु । केन्ना सोडूक कारण असा ना अनिमुकारि दिकचाक जाव्नु ॥
530	मेळचे फुडें कोण एकलो कायि कारण नत्तिले सोडून वचे । एक रायान जाव्का करचे चिंतन चांगजाव्न, अनी विश्राम करचे ॥

 

अद्याय ५४. विसरप नत्तिले
531	विसरप ते येता अभिमानान भरलेले सन्तोषा थकून, । कोपापसि असा अतीव अपायकर, जाव्यात्‌ नाश करचे जाव्न ॥
532	नित्य दारिद्रय निश्र्चित दिंमसि मरचे प्रकारि विज्ञानाक, । स्मृति भ्रंश, अभिमुख करचे, असा दुःख करचाक ॥
533	ते अविवेक असिले मनुष्य कीर्ति संपादन करचे ना असा, । सर्वै चिंत कांगेले शास्त्राक कळचे जाव्न असा ॥
534	कोटा भीरुक असचे प्रकारि असा ते व्यर्थ असचे, । विसोरचे मनुष्याक, ना अनुग्रहीत मेळचे ॥
535	आलोचन नत्तिले मनुष्यांक आकास्मिक दुःख उदभव जता, । अनी त्यान्तर, पश्‍चाताप हडता ॥
536	कोण केन्नायि सविचारता पालन करता । तांका, ना असा मेळचे व्होडले लभ्यता ॥
537	कायि ना कठिन साध्य जाव्चाक असचे, । तांका कोणाक विवेकता पालन करचाक असचे ॥
538	कयरि ते असा योग्य करचाक प्रशंसा, ते तुवे जाव्का करचाक, । मनुष्य कोण अपमान कर्ता, खेदु पव्तलोचि सात जन्माक ॥
539	आलोचन करि ते नाश पविले अपमानितजलेले मन्न ते, । केन्ना मदोन्मत भरलेले संतोष, तू दिक्ता ते ॥
540	कसले तू आश करता ना ते कठिन लभ्य जाव्चाक, । तरि कसले तू इच्छिता, स्थिर जाव्नु रबोव्चाक ॥

 

अद्याय ५५ न्याययुक्त राजाधिकार
541	रायाक जाव्न, अनुकूल रबचे कोणाकयि ना अनी नितीन करचे, । आलोचन कोर्नु सर्वांक जाव्नु, असा रीति सत्याचे ॥
542	लोक सर्वै पळेता वयरि आकाशाचेरि पाव्साखतीरि; । प्रजा सर्वै तांगेले रायाक न्यायपर असचे भरणा खतीरि ॥
543	शिक्षण अनी सद्‌गुण ऋषींगेले उदभवाक कारण ते, । सर्व आश्‍लेषित प्रभुत्वा थकून रायाले ते ॥
544	कोण नयन कर्ता ताजे प्रभुत्व स्नेह युक्त अनी भहुमानान, । ताजे पादुक सगळेय लोक करतले आलिंगन ॥
545	कोणाले थकून राजाधिकार, नीति अनी न्याय प्रवहित जत्ता । थयि पडता पाव्सु अनी धान्य मस्त उत्पादन जत्ता ॥
546	नयि शुल, ते रायांक विजय दिता, । जल्यारि राजाधिकार  तरि न्यायन धरता ॥
547	रायु संरक्षण करता सर्वै लोकाक जाग्रतेन, । न्याय रक्षणकर्ता तका तरि तो असा न्यायान अनी चांग रीतीन ॥
548	कोण असा कठोर दिकचाक, ना चिंतकोर्नु न्याय दकोव्चे, । तसलो रायु निश्र्चित बुडतलो अनी नाशु तोचि जाव्न जव्चे ॥
549	संरक्षण करचे आक्रमणा थकून, शिक्ष दिव्चे अपराद केलेल्याक असा; । ते ना असा एक चूकि, जल्यारि राजकीय प्रवृत्ति अत्युछ्रित असा ॥
550	शिक्ष दिव्चे अपराघिकांक मरण अनी उपदेक्षा केलेले । असा काणु उडोव्चे मण्कि तृणादिक धान्या थकून जीवे असिले ॥

 

अद्याय ५६ क्रूर राजाधिकार
551	एक रायु आचरण कर्ता अनीति अनी अधर्म जाव्न, । असा अधिकतर दुष्‍ट एक जन समूहाक हिंस केलेल्यापसि जाव्नु ॥
552	'दिवप!' मण्कि एक चोराक कुंत समेत आवश्‍य जाव्न, । त्या मण्कि, एक प्रभुत्य असचो रायु, एक सम्मान आज्ञापित जाव्नु ॥
553	दिस दिसाचे अधर्म, तरि रायु करना समाधान, । तेन्ना, दिसानि दीस, ताजे राज्य असतले दुःखान ॥
554	तजे धन अनी प्रजा, तका निश्‍चित नष्‍ट जत्ता, । केन्ना प्रभुत्वाचे प्रवृत्ति अनी उपदेशक निषेद करत्ता ॥
555	अश्रुधारा दुःखाचे पूर्विले सहिष्णुता निश्‍चित जाव्न, । क्षीणित जत्तले ताजे धन, चक्रा समान ॥
556	एक रायाले स्थिरता असा प्रभुत्व समजाव्न असचे, । तरि ना, असा रायाले प्रकाश वडुवूचे ॥
557	पाव्साचे उणावान कोर्नु तृष्णार्त सखल भूमिचे, । असा उणाव अनुग्रहाचो रायाचेरि सर्वै ते श्वसित करचे ॥
558	जीवन कडचे एक अनीतिचो राया खाल, संपत्ती एकलाले, । उत्पन्न जत्ता अतीव दुःख दरिद्रयापसि अत्याजिक जाव्न असिले ॥
559	तरि एक रायु कर्ता अन्याय चलोव्चे, । ऋतुकालाचे परिवर्तन अनी मेघ ना फलप्रद जव्चे ॥
560	गायो निश्‍चित जाव्न नाश जत्ता अनी पुरोहित, सूक्तं विसरताति तांगेले, । तरि एक रायु पराजित जत्ता प्रजेक संरक्षण करचाक तागेले ॥

 

अद्याय ५७ निग्रहाचे अभाव
561	एक रायु योग्य जाव्नु परिगणन कोर्नु दीव्का शिक्ष अपराध केलेल्याक, । देखून ते ना दुसरे एक पाव्टि विचारण करच्याक ॥
562	अदिक संतोषाक दीर्घजाव्नु कोण इच्छिता, । जाव्का उग्रजाव्नु चोव्चे, जल्यारि लघुजाव्नु शिक्ष मेळता ॥
563	कोणाली प्रजा निर्दय जाव्न अनीति करता सहन, । तसले रायाले नाश असा शीग्र अनी निश्‍चित जाव्न ॥
564	"एक क्रूर राय", प्रजापीडक प्रजेन ते संगूचे; । ताजे जीवन निश्‍चित दुर्बल अनी नाश जाव्चे ॥
565	कोण असा कठोर दिकचाक अनी भिकर जाव्नु मुख असूचे, । ताजे धन असा भुत्ताले समान अनुग्रहाचे ॥
566	कोणाले रुक्ष जाव्न असचे उलोव्चान्तु अनी असा कोळे दिकूनत्तिले, । ताजे अमित धन निश्‍चित नष्‍ट जत्तले अनी मरण जत्तले ॥
567	कठोर उत्तर अनी शिक्ष दिवप न्याया भायर असिले, । असा एक खरवोतु ते कतोर्नु वरता शक्ति रायाले ॥
568	कोण सोडता काम दुसरांक जाव्नु, करना आलोचन, । कोपान तेन्ना आक्षेपकर्ता, ताजे धन जत्ता संकुचित जाव्न ॥
569	कोण चांग प्रकारि राज्य रक्षा ना साध्य करतले, । युद्ध समयारि भीव्नु कडकडेतले अनी नाश पव्तले ॥
570	प्रजापीडक मूढ सहित तांगेले वंटो उपदेशकांचे । भूमिक ना जाव्चे तीक्ष्ण भारु सहन करचे ॥

 

अद्याय ५८ अनुकंपा
571	पूर्वेथकून अतमरेन हंगा अनुकंपाचे सौन्दर्य रबता, । लोक संतोषान्तु वास करता ॥
572	लोक उरता थयि अनुकंपा असिल्या थकून, । ते नत्तिल्यान, असा ते कठिन भूमिक करच्याक सहन ॥
573	कसले उपयोग असा गींताक, केन्ना संगीत दिकचाक ना असचे? । कसले उपयोग दोळयांचे केन्ना अनुकंपा ना भरलेले असचे ? ॥
574	दोळे दीना प्रकाश एकलाले मुखाचेरि, । केन्ना ते प्रतिश्र्चाय दकेयिना मायेस्त अनुकंपा ताजेरि ॥
575	केन्ना दोळे दयायुक्त करना भरलेले जाव्न, । ते कायिना असा जल्यारि मुखाचेरि एक घायु जलेले जाव्न ॥
576	कोणाले दोळे प्रतिबिंबित जत्ता ना दयेन अनुकंपित असूचे, । खंदया मण्कि, ते असा स्थापित स्थलारि तांचे ॥
577	दया युक्त अनुकंप नत्तिले ते दृष्‍टीन पडनत्तिले असा, । दोळे असूचे केन्नायि मोगाचे प्रकाशान असा ॥
578	मोगान असचे मंदहासान कोण सोडचेना काम करनत्तिले, । नीतिन कोर्नु लोक ते असा विजय पविले ॥
579	सहन करचे क्षमेन अनी दयामुख करुन । ताजे ते दुःखित कर्ता अंका, असा दयाळ अनुकंपेन ॥
580	ते पिताति अनी मंदहास कर्ता, तसि असा जल्यारीयि वीष ते दिकताति रकोव्चे, । कोण अन्वेषण कर्ता वंकाणसूचे नागरिकवृत्ति सत्याचे ॥

 

अद्याय ५९ चार्वृत्ति
581	विरव्यात नियमाचे शास्त्र अनी गुप्‍त चार ते, । जावो एक राय विचार करचे ताजे दोन दोळ्या समान ते ॥
582	एकेक दिवसा, एकेक विषयाविशी अनी एकेक प्रवर्तन, । ते असा कर्तव्य रायाले शिखचाक शीघ्र जाव्न ॥
583	कोण उपयोग कर्ता गुप्‍त चारांक, जल्यारि कोण ना सत्य मेळोव्चे, । तसले एक रायाक, ना ख्याति लभ्य जव्चे ॥
584	ताजे मन्त्रियो, ताजे बन्दु अनी ताजे ते, । कोण ये सर्वै निरीक्षण कर्ता असा विस्वस्त गुप्‍तचार ते ॥
585	निरापराध रुप अनी निर्भय दोळ्याचे, । कोण रहस्य रक्षणकर्ता असा गुप्‍तचार विस्वस्तताचे ॥
586	शिखचाक सत्य, एक मुनि तो जाव्यात चित्रीकरण करचे, । कसले तरि केल्या असा, सत्य तो निश्‍चित विश्वासघातक ना केन्नायि करचे ॥
587	कसले असा गुप्‍त जाव्नु असचे, एक गुप्‍त चाराक सिश्‍चितकळ्का । अनी कळ्या नन्तर, संशया थकून मुक्त जाव्नु दकोव्का ॥
588	वर्तमान ते एक गुप्‍त चारान दृढवचन दिव्चे, । जाव्का दुसरान स्थिरीकृत करचे ॥
589	एक गुप्‍तचाराक जव्चाक नज दुसरान कळूक, स्थिरीकृत करचे, । केन्ना तेग स्थिरीकृतकर्ता वृतांत, सत्यमोणु दृढीकृत करचे ॥
590	तरि तू पारितोषिक दित्ता एक गुप्‍त चाराक दुसराले दृष्‍टीन्तु, । किते असा गुप्‍त जाव्नु दवरलेले निश्‍चित हडतले उजवाडान्तु ॥

 

अद्याय ६० उद्यम
591	कोण अधीन दवर्ता धन, सत्यान  उद्यम कोर्नु स्वकीय कलेले । किते ते शिष्‍ट हथान्तु उरता असा कळनत्तिले ॥
592	सत्याचे धन असा शक्तियुक्त मनाचे; । भौतिक धन, शीग्र वत्ता अमी दिकचे ॥
593	उद्यमान्तु असचे ना उपोव्चे, । कष्‍टान्तु पडून विलाप कडचे, "अंका सर्वै नष्‍ट जले असचे" ॥
594	तिजे स्वयं सम्मत मेळेल्यान पडता भाग्य दिकचे, । मनुष्य दृढसंकल्पत्व मनाचे ॥
595	उवार वयिरि येव्चे कमलाचे देंटा वृद्धि जत्ता, । मनाचेरि, मनुष्याले प्रताप आश्रित जत्ता ॥
596	कसले किते तरि जल्यारि तू चिंतिता, असूका एक उन्नत मन ते; । तरि असजल्यारियि भाग्य जाव्यात प्रतिबंध, असा विजय अतंयि ते ॥
597	परिक्षीणित जलेले मुखाक, बलवन्त मनुष्य भिव्चिना । एक शस्त्रप्रकटन समुहाचे मुकारि, एक हस्ति बाल घुव्डाविचे ना ॥
598	गरीब उमेदान असचे कायि ना मेळ्‌चे, । उन्नत विषयाचे संतोष अथवा लभ्यताचे ॥
599	आकारान व्होडली असा जल्यारियि हस्ति भिता, । आक्रमण करचाक एक व्याघ्राक, केन्ना ते लगी येता ॥
600	मनाचि शक्ति कर्ता जीवांक महान; । शिष्‍ट ते असा वृक्ष, तरि असा अनुग्रहीत मनुष्याले भूस्थल मेळ्न ॥